Matsys, Quinten_De geldwisselaar en zijn vrouw

Quinten Matsys (1466, Leuven - 1530, Antwerpen)
Musée du Louvre, Parijs

De geldwisselaar en zijn vrouw

Bankieren en geld wisselen waren in het begin van de 16de eeuw relatief nieuwe beroepen. In de snel veranderde samenleving namen commercie en geld een steeds belangrijkere plaats in.
De kerk waarschuwde tegen de daaruit voortvloeiende mistoestanden. De man in dit paneel gaat op in zijn bezigheid: het afwegen van munten en het bepalen van hun gehalte aan goud. Zijn vrouw kijkt aandachtig toe.

Dit is een vroeg ‘genrestuk’: het is geen portret maar brengt een tafereel uit het dagelijks leven in beeld. Vaak bevatten zulke scènes een morele les of een religieuze boodschap. Ze werden niet gemaakt voor een welbepaalde opdrachtgever, maar voor de vrije markt.

De schilder onderstreept de deftigheid van beide figuren. Het tafereel heeft ook een schilderachtig en psychologisch aspect.

♦ De man is bezig met allerhande muntstukken te sorteren en te controleren. Hij weegt ze het één na het andere af, want er zijn veel valse munten in omloop. Het moet wel een zeer interessant stuk zijn dat hij zo aandachtig bekijkt, want ook zijn vrouw onderbreekt haar lectuur om eveneens een blik te werpen op het muntstuk.
Op tafel ziet men goudstukken, een spiegel en andere zinnebeelden van de rijkdom van de bankier, en op de achtergrond werden boeken en allerlei voorwerpen aangenaam en nauwkeurig gerangschikt.

♦ De vrouw bladert in haar verlucht getijdenboek, een boek met Gebeden voor elke dag, naar een bladzijde met een miniatuur van de Madonna.
Ze lijkt meer belangstelling te hebben voor waar haar man mee bezig is dan voor haar vrome lectuur.
Moeten religieuze waarden in de nieuwe commerciële metropool Antwerpen, waar Massys actief was, wijken voor vergankelijke aardse goederen en hebzucht? Of moeten de ‘hogere’ waarden, hier gesymboliseerd door het getijdenboek, dit stel juist helpen op de weg naar rechtschapenheid? De interpretaties over Massys’ werk lopen uiteen.

♦ De kristallen beker met gouden voet en deksel en het zwart fluwelen doekje met daarop een aantal parels hebben sommige doen veronderstellen dat deze man een juwelier is.
Daar is nog een ander motief voor: de compositie van dit paneel herinnert aan een ouder werk van Petrus Christus waarin misschien de heilige Eligius als goudsmid figureert.
Dat Massys’ echtpaar gehuld is in 15de eeuwse Bourgondische kledij versterkt de band met Petrus Christus’ schilderij, al is bij Massys de scene wel ‘ontheiligd’.

♦ Een spiegel in een schilderij kennen we al van Van Eyck en andere kunstenaars. Schilders kunnen er hun virtuositeit mee demonstreren. Door de reflectie dringt er een andere ruimte in het schilderij binnen en zien we soms de schilder zelf. In deze spiegel worden een buitenraam, een buiten gezicht en een lezende man gereflecteerd.
Toch is er ook symboliek, de ronde spiegel beeldt ook de broosheid van het leven uit,

♦ Een weegschaal is een traditioneel symbool voor het afwegen van goed en kwaad in de rechtspleging. Zo weegt de aartsengel Michaël de zielen van afgestorvenen tijdens het Laatste Oordeel. Maar dat betekent niet dat we alle geschilderde weegschalen symbolisch moeten interpreteren.

Quinten Matsys

Hij was een Zuid-Nederlands schilder, beschouwd als de laatste belangrijke vertegenwoordiger van de Vlaamse Primitieven.
Hij was ook een van de oprichters van de Antwerpse School.

♦ Leven en werk
Kunsthistorici zijn het niet eens over de opleiding die Massijs heeft genoten, omdat er geen documenten over zijn teruggevonden. Het zou kunnen dat hij zijn opleiding van Dirk Bouts heeft gekregen. Dit zou het meest aannemelijk zijn omdat beiden in Leuven woonden. Maar het is ook mogelijk dat Massijs het vak leerde in Brugge, in het atelier van Hans Memling. Nog anderen menen dat hij helemaal geen schildersopleiding heeft gevolgd en een autodidact was. Wél is zeker dat Massijs een volleerd schilder was toen hij 1491 als vrijmeester werd opgenomen in de registers van het Antwerpse Sint-Lucasgilde.

Hij schilderde veelal religieuze werken. Zijn creaties munten vooral uit in het coloriet (kleurgebruik) en uitgewogen composities. Hij wordt beschouwd als de eerste grote schilder van de Antwerpse School. In het begin leunde hij nog dicht aan bij de Vlaamse Primitieven, maar later vertoonden zijn werken toch trekjes van de renaissancestijl.

Zijn zonen Jan Massijs en Cornelis Massijs, kinderen uit zijn tweede huwelijk met Catharina Heyns, met wie hij nog acht andere kinderen had, waren ook kunstschilders, evenals zijn kleinzoon Quinten Massijs de Jongere die naar hem werd genoemd.

♦ Religieus fanatisme
Het rigoureus religieus gevoel waarvan kan gezegd worden dat het in hem sluimerde werd twee van zijn familieleden fataal.
Zijn zuster Catharina en haar echtgenoot ondergingen in Leuven de straf voor wat toen werd beschouwd als een kapitale inbreuk: het lezen van de Bijbel, hij werd onthoofd en zij werd op het plein voor de Sint-Pieterskerk levend begraven.

Bron: symboliek in de westerse kunst
de kunst van het kijken
wikipedia

Bron: symboliek in de westerse kunst
de kunst van het kijken
wikipedia

Foto's
Wikipedia