Rhinophyma rosacea_depressie

Rembrandt Harmenz. van Rijn
15 juli 1606, Leiden - 4 oktober 1669, Amsterdam, Nederland

♦ Zelfportret 1659 ♦

Rembrandt, hier 51 jaar oud, omklemt zijn handen en draait zijn hoofd. Op het eerste gezicht lijkt het of hij werkelijk aanwezig is.

♦ Diagnose
Belangrijkste verschijnselen: Verzakking van wenkbrauwen en oogleden, links meer dan rechts. Arcus senilis (witgrijze ring in het hoornvlies) en xantheloma, telangiectasie (verwijding van de bloedvaten) met rode neus en letsel op kin, neus en wangen.
Nevenverschijnselen: Man, 51 jaar oud, dik voorhoofd, schilder, mentale depressie.
Klinische diagnose: Rhinophyma rosacea, voortijdige huidveroudering, reactieve depressie.

♦ Definitie: rhinophyma rosacea
Een chronische overmatig doorbloede huid aan neus, voorhoofd en wangen, gekenmerkt door hypertrofie, erytheem, blozen en telangiectasie.

♦ Definitie: arcus senilis
Een ondoorzichtige ring aan de rand van de hoornvlies, vaak bij oudere mensen en patiënten met hypercholesterolemie.

♦ Bespreking
De hierna volgende evaluatie is gemaakt door Espinel 1) in 1997.
Enig inzicht in de emotionele gesteldheid van Rembrandt draagt bij tot zijn medische evaluatie. In 1659 had hij zijn vrouw verloren en drie van zijn vijf kinderen. Zijn rijkdom was verdwenen, evenals zijn kunstcollectie en zijn grote huis. Hij zat verwikkeld in verscheidene rechtzaken. Drie jaar eerder was hij onvermogend verklaard. Hij had zich teruggetrokken en schilderde nog zelden. Wellicht maakte hij periodes van klinische depressie door. Nog in 1659 was zijn Mozes en de stenen tafelen door de opdrachtgever afgewezen.
Hij slaagde er niet in nieuwe contracten in de wacht te slepen. In extreme armoede verhuisde hij naar het Jordaankwartier in Amsterdam, waar af en toe de pest heerste. Hij huurde er een klein huis op de oevers van de verwaarloosde Rozengracht. Wellicht heeft hij daar dit zelfportret geschilderd.

1) Espinel C.H., A medical evaluation of Rembrandt. His self portrait: ageing disease and the language of the skin. Lancet 1997; 350: 1835-8

Bron: Jan Dequeker

Jan Dequeker
De kunstenaar en de dokter kijken naar schilderijen.

Foto's
wikipedia.org