Mummie bij de dokter

Er heerste een merkbare spanning in kamer 1128 van het Anatomisch Instituut aan de Universiteit van Toronto, die 9de augustus 1974. Het was hartje zomer, dus het internationale onderzoeksteam moest snel en uiterst geconcentreerd te werk gaan.
Eerst werd de broze patiënt gewogen, daarna kwamen de röntgenopnamen en bloedonderzoeken, werden weefselmonsters genomen en de organen onderzocht. Toen ze alle gegevens hiervan op een rijtje hadden, kenden de onderzoekers niet alleen de doodsoorzaak, ze wisten ook dat de jonge Egyptische wever Nacht bij leven aan ernstige kwalen geleden had.

♦ De jonge Egyptische wever Nacht
Toen Nacht overleed, was hij ongeveer 15 jaar oud en 1.40 meter lang. Zijn bloedgroep was B. Zijn skelet vertoonde een groot aantal geprononceerde ‘lijnen van Harris’.
Zulke littekens duiden op een groeistoornis ten gevolge van verkeerde en onvoldoende voeding of een langdurige ziekte met hoge koorts. Nacht leed hoogstwaarschijnlijk aan malaria.
Parasieten had hij ook. In zijn darmen vond men een lintworm en lintwormeieren en in zijn spierweefsel eieren van spoelwormen, die afkomstig zijn uit rauw varkensvlees en trichinellose veroorzaken.

♦ Wormen en parasieten in alle delen van het lichaam
Nacht moet erg veel met verontreinigd water in aanraking gekomen zijn, want in zijn blaas, lever en nieren bevonden zich zuigwormen, overbrengers van de bilharzia.
Deze aquatische wormen dringen door de huid het menselijk lichaam binnen, belanden via het lymfestelsel in de lever, waar ze zich verder ontwikkelen om zich vervolgens over het hele lichaam te verspreiden. Daarnaast leed onze patiënt waarschijnlijk ook aan levercirrose.
Zijn longen vertoonden alle kenmerken van een rokers- en stoflong. Hij moet zich dus veel in gesloten ruimtes met open en rokend vuur opgehouden hebben.

Zulke precieze ziekte gegevens zijn alleen door mummieonderzoek te verkrijgen, aangezien veel infectieziekten, schade aan weke delen en orgaandeformaties geen sporen in het skelet achterlaten.
Weer wel aan beenderen af te lezen zijn diepe verwondingen, chronische ziektes, aangeboren afwijkingen en botkanker.

♦ Ziekten oudheid Egyptische bevolking
De bevolking had veel te lijden onder darmkwalen en parasitosen.
Tekens van aandoeningen zoals schistomiasis of bilharziasis (parasitaire aandoening van vooral hier van de urineblaas, maar ook van de darmen) en ook ankylostomiasis (de mijnworm die bloedingen van de twaalfvingerige darm en dunne darm veroorzaakt) zijn teruggevonden bij mummies.

Alhoewel malaria blijkbaar minder voorkwam dan in Mesopotamië, leed men toch dikwijls aan heel wat koortsen en andere epidemische ziekten zoals pokken en pest.
Trachoom, een oogontsteking, was een frequente oorzaak van blindheid. In ruggenwervels van mummies vond men afwijkingen die we nu kennen als de Pottziekte: tuberculose van de wervelzuil.
Sommige geschriften maken melding van aandoeningen die aan gonorroe doen denken.. duidelijke sporen van syfilis werden in de botten niet gevonden.
Huidaandoeningen waren ook frequent en niet altijd aan lepra te wijten. Appendicitis, astma en longontstekingen zullen zeker ook zijn voorgekomen, evenals reuma, gal- en nierstenen en cysten van de ovaria.
Op tempel afbeeldingen kun je restletsels van poliomyelitis zien. Door het veelvuldig gebruik van wijn en bier, waarover in vele verhalen gesproken werd, was ook levercirrose niet zo zeldzaam.

♦ Het onderzoek
Het onderzoek van de patiënt beperkte zich niet tot het betasten van verwondingen met de vingers. Men inspecteerde ook, sputum, urine, feces en andere lichaamssubstanties. Men wist dat de polsslag de voortzetting was van de hartslag en die werd op verschillende plaatsen opgezocht.
Er zijn beschrijvingen van breuken en hernia’s (‘zwellingen aan de voorzijde van de buik die naar buiten komen bij hoesten’), van bloederige urine en retentie te wijten aan cystitis, blaasstenen of parasieten en van wondbesmetting (‘trage wond zonder zich te sluiten met hoge koorts en rode randen met de mond van de wond die openstaat’).

♦ Een rijke keuze aan geneesmiddelen
Heel wat medicamenten en planten werden oorspronkelijk door de Egyptenaren gebruikt en kwamen later terecht in de kruidenboeken van Dioscorides, Plinius en Galenus. Zij kenden pillen, tabletten, zetpillen, zalven, gorgeldranken, dampen en baden. Klysma’s (lavementen) waren uiteraard ook in gebruik. Er werd zelfs aangenomen dat de ibis, het symbool van de god Toth, het klysma had uitgevonden door zijn bek in zijn eigen aars te steken. Als oplosmiddel gebruiken ze water, melk, bier en wijn, telkens vermengd met een beetje honing. Wat we nu ‘wonderolie’ noemen, werd toen al aangewend als inwendig geneesmiddel maar ook om wonden en geïrriteerde plekken te bestrijken.

Mogelijk werden ook al opiumproducten in de 2de eeuw v.C. gebruikt, evenals extracten die hyosciamine en scopolamine bevatten, producten verwant aan de mandragora of alruinwortel. ‘Rottend brood’ werd op de wonden gelegd en had eventueel door zijn schimmels een antibacteriële werking.
Vrouwen gebruikten antimoon om hun ogen te schminken. Koperpreparaten werden aangewend tegen trachoom.

♦ Heelkunde
De Egyptenaren gebruikte bloedzuigers om bloed af te tappen. Gapende wonden werden dicht getrokken met een soort kleefpleister gemaakt uit hars gedompeld in linnen. Spalken uit papyrusstengels, linnen en was dienden om botten te immobiliseren.
In de papyrus vind je ook verschillende technieken om verplaatste bot fragmenten te reponeren. Bloedingen werden gestopt door lokale druk. Er is ook sprake van een schedelbreuk gepaard met doofheid en van een verplaatste breuk van de halswervels met verlamming in de vier ledematen priapisme (oncontroleerbare blijvende erectie) en spontane ejaculatie en urinelozing. Over dichtnaaien van wonden spreekt men niet, al werden de lichamen na het mummificeren wel met naald en draad gesloten.
De besnijdenis of circumcisie werd zeer frequent uitgevoerd. De oorsprong van deze handeling is nog steeds een mysterie. Of dat om hygiënische redenen gebeurde dan wel om de vruchtbaarheid te vergroten in een cultuur waar concubinaat en incest stevig waren ingeburgerd, is niet duidelijk. Aanvankelijk gold besneden zijn als een statussymbool, enkel voor priesters. Nadien werden ook de farao en zijn zonen besneden en pas nog later alle mannelijke kinderen. Wel staat het bijna zeker vast dat de Joden deze heelkundige handeling tijdens hun ballingschap van de Egyptenaren hebben overgenomen.

♦ Vrouwenziekten
Gynaecologische aandoeningen zoals prolapsus uteri (via de vagina naar buiten puilen van de baarmoeder) en het gebruik van een pessarium waren bekend. Ze hadden weet van vulvitis (ontsteking van de schaamlippen), endometritis (ontsteking van het baarmoederslijmvlies) en uteruskanker. Om deze aandoeningen te behandelen werd de vrouw schrijlings boven hete stenen geplaatst waarop medicinale oplossingen werden gegoten. De ontstane dampen konden de vagina binnendringen. Onvruchtbaarheid werd behandeld door symbolisch gemeenschap van de vrouw met een stier. Als contraceptivium werden soms acaciabladen in de vagina ingebracht. Dat was niet helemaal inefficiënt! Nu weten we immers dat deze bladen melkzuur vrijzetten.

Bron: G-Geschiedenis & over geneeskundigen en geneeskunst

♦♦ Malaria ♦
is een van de grootste doodsoorzaken ter wereld

Malaria is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door parasieten die via een muggenbeet in het lichaam terecht komen. De mug is dus de overbrenger van de parasiet van de ene mens (malariapatiënt) naar de andere. De parasiet is een ééncellig organisme, behorende tot de protozoën.
Het is dus geen bacterie of virus!
Er zijn vele soorten muggen, maar alleen muggen van het geslacht 'Anopheles' kunnen malariaparasieten bij mensen overbrengen. In de mens vermenigvuldigen de malariaparasieten zich eerst in de lever en daarna in de rode bloedcellen (zie 'Levenscyclus van de parasiet').
De ziekteverschijnselen die bij malaria horen, zoals koude rillingen, koorts, spierpijn en hoofdpijn, worden veroorzaakt door de parasieten die zich in het bloed vermenigvuldigen. Deze verschijnselen zijn in het begin niet te onderscheiden van een griepaanval. Een infectie met malariaparasieten kan binnen enkele weken tot de dood leiden als men niet behandeld wordt.
Maar er zijn verschillende vormen van malaria, die een meer of minder ernstig ziekteverloop laten zien.
Verschillende soorten van malaria bij de mens: Plasmodium falciparum, Plasmodium vivax, Plasmodium ovale, Plasmodium malariae, en Plasmodium knowlesi.

Plasmodium falciparum / malaria tropica
Dit is de meest kwaadaardige en gevaarlijke vorm van malaria. Als men niet tijdig behandeld wordt kan dat binnen enkele weken tot de dood leiden. De koortsaanvallen verlopen grillig. Deze vorm van malaria veroorzaakt het hoge sterftecijfer aan malaria. Het kwaadaardige verloop van deze infectie wordt (gedeeltelijk) veroorzaakt doordat geïnfecteerde rode bloedcellen vast gaan zitten in kleine bloedvaatjes van belangrijke organen, bijvoorbeeld in de hersenen. Hierdoor raken bloedvaatjes verstopt waardoor toevoer van zuurstof en voedingsstoffen gehinderd wordt. Daarnaast treden beschadigingen van bloedvaatjes en orgaanweefsel op, o.a. door afweerreacties van het immuunsysteem van de mens zelf tegen deze parasieten. Dit kan leiden tot uitval van vitale functies van organen, coma en uiteindelijk de dood.

♦♦ Darmparasieten ♦
- Ankylostoma (mijnworm)
- Ascarus lumbricoides
- Paragonimus westermani
- Schistosoma
- Strongyloides
- Taenia solium (lintworm)
- Trichinella
- Trichuris trichiura
- etc

♦♦ Pokken of variola ♦
Pokken of variola was een uiterst besmettelijke en levensbedreigende virusziekte die de mensheid eeuwenlang heeft geteisterd. Zo is in de afgelopen drieduizend jaar één op de tien mensen gestorven aan het pokkenvirus. Diegenen die een epidemie overleefden, beschikten daarna vaak over voldoende afweer, maar contact met nieuwe volken kon daarna desastreus zijn. .

♦♦ Pest / Yersinia pestis / zwarte dood ♦
Vanaf 1347 verspreidde zich een nog onbekende ziekte over Europa. Mensen kregen hoge koorts, raakten verward en kregen grote bulten in de lies, oksels of hals. Ook werd veel bloed opgehoest en verschenen op sommige plaatsen paars-zwarte vlekken. Niemand wist waar de Zwarte Dood, zoals de ziekte genoemd werd, vandaan kwam of waarmee het te verhelpen was.
Tot aan de zeventiende eeuw bleef de ziekte in vlagen terugkeren in Europa, maar was er nog geen remedie of oorzaak gevonden. Kwakzalvers maakten dankbaar gebruik van de situatie en kwamen met allerlei kruiden die de kwade dampen zouden kunnen verdrijven.

♦♦ Besnijdenis of circumcisie ♦
De mannelijke circumcisie werd bij vele volkeren op verschillende continenten aangetroffen. De oudste afbeelding van een circumcisie dateert van omstreeks 2300 vóór Christus uit Egypte.
Binnen het jodendom symboliseert de besnijdenis het verbond tussen God en de aartsvader Abraham. Hoewel Jezus van Nazareth besneden was, heeft de circumcisie nooit een plaats gekregen in het christendom.
In de koran wordt de circumcisie niet vermeld; het gebruik van de besnijdenis in de islam wordt toegeschreven aan aartsvader Abraham, die binnen die religie als een van de profeten wordt beschouwd.

Mummie bij de dokter

References

Art lijst

Schilderijen

Schilderijen en de dokter

Schilders

Historie lijst

Wetenswaardigheden lijst