Membraneuze glomerulonefritis

Gerard (Gerrit) Dou
7 april 1613, Leiden - 9 februari 1675, Leiden, Nederland

Gerard Dou was de zoon van een glasschilder opgeleid tot graveur. Hij werkte in de studio van de jonge Rembrandt. Hoewel hij een enkele keer thema's van Rembrandt 'leende', was hij meer gedetailleerd en nauwgezetter in zijn uitvoering.
Zijn scènes in het huiselijk leven van de middenklasse waren ontzettend populair en werden vaak nagebootst.

♦ De waterzuchtige vrouw ♦

Een erg zieke vrouw wordt verzorgd in een Nederlands patriciërshuis terwijl ze gevoed wordt met een lepel en beweend wordt door haar dochter.
Een dokter, in een lange jas, onderzoekt een fles met haar urine.

♦ Diagnose
Belangrijkste verschijnselen: Oedeem aan de benen, bloedarmoede (anemie), roodbezinksel in de urine (hematurie), opgeblazen bleek gezicht.
Nevenverschijnselen: Vrouw van middelbare leeftijd, lethargisch.
Klinische diagnose: Membraneuze glomerulonefritis.

♦ Definitie: membraneuze glomerulonefritis
Nierziekte met een toegenomen doorlaatbaarheid van het glomerulaire basaalmembraan (GBM). Daardoor raakt bloed en eiwitten in de urine, vaak in zo'n ernstige mate dat het leidt tot hypoporteïnemie en oedeem.

♦ Bespreking
De doodsoorzaak is meestal verhoogd ureumgehalte in het bloed (uremie), vaak met bloedarmoede of infecties als complicatie.
In andere gevallen sterft de patiënt aan een hersenbloeding, hartfalen of een myocardinfarct. Een terminale niet-bacteriële pericarditis (ontsteking van het hartzakje) komt vaak voor.

♦ Uroscopie: gereedschap en statussymbool
De attributen in dit schilderij vestigen onze aandacht op 2 medische historische feiten
1) uroscopie (piskijken) als het meest geprezen diagnostische middel voor academis che inwendige geneeskunde in de vroege renaissance, waardoor men een diagnose kon maken van een afstand.
2) het verschil in status tussen de academische arts en de ambachtelijke chirurg

Toen Felix Platter (1536-1614), op wetenschappelijk gebied een erfgenaam van Vesalius, in 1557 naar zijn geboortestad Basel kwam, werd hij daar koel onthaald. Zijn stadgenoten stuurden hem specimen van urine toe tezamen met valse informatie over een patiënt in de hoop op die manier zijn incompetentie aan te tonen. Maar Platter was zo succesvol in het maken van correcte voorspellingen op basis nan een uroscopie dat hij algauw heel wat navolgers kreeg en bekend werd als een van de populairste artsen van zijn tijd.

Een uroscopie ging in die tijd met een pompeuze ceremonie gepaard. Een staal van vroege ochtendurine werd in een speciale fles gedaan die een paar uur bleef staan teneinde alles te laten bezinken. Dan bekeek de arts de urine tegen het licht en liet alle details over kleur, consistentie en toevoegsels noteren. Hij schudde vervolgens de fles, evalueerde de vlottende deeltjes en vergelijk zijn bevindingen aan de hand van kleurentabellen en evaluatiekaarten. Ten slotte proclameerde hij plechtig de uiteindelijke diagnose.
De Engelse arts Thomas Willis hielp deze ceremoniën aan hun eind door in 1673 zijn Dissertatio de Urinis te publiceren en daarmee het chemische testen van de urine te introduceren. Nog in hetzelfde jaar ontdekte hij de zoete smaak in de urine van een diabetische patiënt.
De Nederlandse arts Frederik Dekkers ontdekte in 1694 hoe je door urine te koken albumine (oplosbare eiwitten) kon opsporen.
Uiteindelijk kwam de uroscopie of het piskijken in de medische folklore terecht.

Bron: Jan Dequeker

Jan Dequeker
De kunstenaar en de dokter kijken naar kunst

Foto's
wikimedia.org

- Constantino die een diagnose stelt met urine
https://www.labrujulaverde.com/2018/04/constantino-el-africano-el-converso-musulman-que-introdujo-en-europa-los-textos-medicos-clasicos-y-arabes