Herpes zoster (gordelroos)

Rembrandt van Rijn
15 juli 1606, leiden - 14 oktober 1669, Amsterdam, Nederland

♦ Rembrandts moeder 1639 ♦
Rembrandt schilderde zijn moeder een jaar voor ze stierf.
Ze leunt op een wandelstok en draagt een joodse gebedskap, waarmee ze de profetes Hanna, 84 jaar, voorstelt, zoals beschreven in Lukas 2, 36-38:
'Er is ook een profetes Hanna, dochter van Fanoeël, ui de stam van Aser.
Zij is met haar levensdagen ver heen: na haar meisjestijd, heeft zij 7 jaren geleefd met haar man en is sindsdien weduwe, ongeveer 84 jaren.Zij is nooit weggeweest uit het heiligdom, met vastentijden en gebeden, God vererend, dag en nacht. Dit eigen uur treedt zij naderbij.
Zij dankt God en spreekt hem tot allen die op Jeruzalems verlossing wachten'.

♦ Diagnose
Belangrijke verschijnselen: Litteken op het linker gezichtshelft, teruggetrokken onderste ooglid links, weggekwijnde kaakspieren, tandeloze mond, gebogen houding van het hoofd. (pijn?)
Nevenverschijnselen: 84 jaar oude vrouw, devote vrouw, rijkelijk gekleed.
Klinische diagnose: Herpes zoster (gordelroos), postherpetische neuralgie, torticollis (scheve nek door nekkramp).

♦ Definitie: Herpes zoster (gordelroos)
Herpes is een acute onsteking van de huid of van het slijmvlies, gekenmerkt door de ontwikkeling van een groep blaasjes, op een ontstoken ondergrond.
Herpes zoster is een herpes, waarbij de letsels de loop van van een zenuwvolgen.
In de regel komt het maar aan één kant van het lichaam voor. Meestal zie je de ziekte uitbreken langs de lijn van een tussenribzenuw, maar in principe kan het bij elke zenuw voorkomen.
Het openbarsten van de blaasjes, wordt vaak vooraf gegaan en kan ook worden gevolgd door hevige zenuwpijnen, die postherpetische neuralgie worden genoemd.
Het is een systemische infectie, veroorzaakt door een virus.
Kan ernstig zijn bij oudere of zwakke personen.
De ziekte wordt, behalve zoster, ook gordelroos of (in Vlaanderen) zona genoemd.

♦ Definitie: torticollis
Scheve nek: een contractie van de sternocleidomastoïde spier, doorgaans aan één kant, met een abnormale positie van het hoofd als resultaat.

♦ Bespreking
Virale invasie van de achterste zenuwknopen veroorzaakt pijn, gevolg door huiduitslag, laangs de loop van de aangetaste zenuw.
Het gaat om dezelfde virus dat ook varicella (waterpokken) veroorzaakt en wijst op een heractivering van een eerdere infectie met het waterpokkenvirus dat in slapende toestand in het lichaam aanwezig was.

De heractivering gebeurt op een moment als de immuunreactie op het lichaam onderdrukt is door een andere ziekte, door geneesmiddelen (zoalscorticosteroïden en immunosuppressoren) of door ouderdom.
De pijn van Herpes zoster neemt doorgaans af als de uitbarsting wegtrekt, maar een enkele keer, vooral bij ouderen, kan ze gevolgd worden, door een blijvende postherpetische neuralgie die maanden of zelfs jaren kan aanhouden.
Gedeeltelijk wegkwijnen van de spieren komt eerder zelden voor.

Bron: Jan Dequeker

Jan Dequeker
De kunstenaar en de dokter

Foto's
Wikimedia.org

- Rembrandt's moeder
https://artivity.gr/p/4148/portreto-miteras-remprant-1-leptomereia-remprant-harmensoon-pinakes