Frontaal syndroom (Phineas Gage)

Phineas Gage
In 1848 kreeg de 25-jarige Phineas Gage een ijzeren staaf door zijn hoofd, waardoor zijn persoonlijkheid volledig veranderde. Zijn verhaal hielp de neurologie verder en bracht Sigmund Freud op een idee.Wat er met Phineas Gage gebeurde, was het eerste gedocumenteerde geval van de gevolgen van een zware hersenbeschadiging.
Zijn verhaal had invloed op de neurologie, waarin net het besef doordrong hoe bepalend de hersenen zijn voor onze gedachten, ons gedrag en onze persoonlijkheid.

♦ Staaf doorboort de hersenen
Op 13 september 1848, toen hij als ploegbaas een team arbeiders begeleidde bij de aanleg van spoorweg bij het dorp Cavendish in de VS. Gage nam zelf de taak op zich om het rotsblok op te blazen. De mannen hadden een gat in de rots geboord, dat Gage vulde met kruit. Met een stevige ijzeren staaf, van ruim een meter lang en drie cm dik, stampte hij het kruit aan. Maar opeens ontplofte het kruit en werd de staaf als een projectiel uit het gat geschoten. Gage stond nog over het gat gebogen, precies in het schootslijn en de staaf boorde zich met een hoge snelheid in zijn jukbeen, vlak onder het linkeroog, ging dwars door de hersenen heen en schoot erboven aan de schedel er weer uit. De staaf landde zo’n 30 meter verderop, besmeurd met bloed en hersenweefsel.

Phineas Gage viel neer, terwijl zijn collega’s ontzet toesnelden. Ze gingen ervan uit dat hun ploegbaas dood was. Maar al snel kwam hij bij en was hij tot ieders verbijstering volledig bij kennis. Na een paar minuten stond Gage zelfs op, praatte met mensen en kon hij lopen. De mannen haalden snel een kar en brachten hem naar een dokter.

Toen Dr. Harlow de kar bij zijn praktijk zag aankomen en de opgewonden mannen naar binnen zag rennen, kon hij niet vermoeden dat hij binnen niet al te lange tijd deel zou gaan uitmaken van de wereldgeschiedenis.
Want Gage was een ware medische sensatie: alle experts en ervaring uit die tijd wees erop dat een patiënt met een dergelijke hersenschade nooit kon overleven. De man in Dr. Harlows praktijk was zover we weten de eerste die dat wel deed. Harlow maakte de wond schoon, verwijderde stukjes schedel en dekte de opening af met een nat verband. Toen hij voelde of er nog botresten in het gat zaten, bleek dat hij zijn hele middelvinger in de wond kon duwen zonder ook maar enige weerstand te ondervinden. Hij besloot om geen chirurgische ingreep te doen, maar om de wonden uit zichzelf te laten genezen. Het bleek een goede beslissing van Harlow om de opening af te dekken met nat verband. Een paar weken na het ongeluk kon hij gemakkelijk flinke hoeveelheden pus weghalen die anders in de hersenen zou zijn gelekt, met waarschijnlijk fatale gevolgen.

Gage herstelde zelfs zo goed dat hij na een paar maanden weer een normaal leven leidde, althans zo leek het Harlow schreef een artikel over zijn patiënt in het gerenommeerde tijdschrift Boston Medical and Surgical Journal. Dit werd echter met grote scepsis ontvangen, omdat er bij niemand een vergelijkbaar geval bekend was.

♦ Gage kreeg een andere persoonlijkheid
Phineas Gage en John Harlow zouden hoogst waarschijnlijk in het vergeetboek zijn geraakt als de arts 20 jaar later niet nog een artikel naar een medisch tijdschrift had gestuurd. Door dit artikel veranderde Gage van een medische curiositeit in een mijlpaal in de geschiedenis van de neurologie.
Harlow was de ontwikkeling van zijn bijzondere patiënt blijven volgen. En nu Gage 8 jaar geleden was gestorven door epilepsie, waarschijnlijk als gevolg van zijn hersenbeschadiging, wilde de arts zijn opzienbarende ontdekkingen graag wereldkundig maken: “Zijn werkgevers, die hem altijd als een zeer vakkundige Voorman hadden beschouwd, waren van mening dat zijn persoonlijkheid dusdanig was veranderd dat ze hem niet langer konden handhaven’, schreef Harlow in het artikel. Hij werd labiel, onverschillig ten opzichte van anderen en soms ronduit grof.
Hij hield geen rekening met anderen en soms ronduit grof. Hij hield geen rekening met een ander en sloeg elk advies in de wind als dat tegen zijn eigen wensen en behoefte inging. Soms was hij enorm koppig, dan weer grillig en wispelturig. ‘Hij bedacht allerlei plannen, maar zodra een plan was gemaakt, gaf hij het meteen weer op voor een ander plan. Zijn persoonlijkheid was zo ingrijpend veranderd, dat hij volgens vrienden en kennissen Gage niet meer was.

♦ Hersenschade inspireerde Freud
Uit onderzoek naar de hersenen van Gage, bleek dat delen van zijn frontale kwabben ernstig waren beschadigd.
Tegenwoordig wordt een mentale verandering zoals die bij Gage een ‘frontaal syndroom’ genoemd en erkend als een gangbaar gevolg van schade aan dat deel van de hersenen. Maar halverwege de 19de eeuw was het opzienbarend en controversieel om hersenschade in verband te brengen met persoonlijkheidsveranderingen.
Harlow toonde als een van de eersten het verband tussen hersenen en gedrag aan. Daardoor maakte de neurologie een flinke sprong voorwaarts.

Sommige historici denken zelf dat Sigmund Freud het verhaal van Phineas Gage kende en dat dit hem inspireerde tot zijn psychoanalytische theorie dat gedrag en handelingen kunnen worden verklaard vanuit externe invloeden op het innerlijke van de patiënt.

Bron: Historia

Historia

Foto's
Wikipedia
WikimediaCommons