Wie mooi wil zijn moet pijn lijden

Radioactieve crème, bijtend poeder en pillen met arsenicum. In hun zucht naar schoonheid hebben heel wat vrouwen zichzelf verminkt, soms met fatale gevolgen.

Bleek en pokdalig
Eeuwenlang was een bleke huid een schoonheidsideaal.
Soms leidde dit tot onvruchtbaarheid, krankzinnigheid of een weggevreten gezicht.

Wat? Giftig gezichtpoeder
Waar? Bij de Griekse en Romeinse elite, in Japan en aan Europese vorstenhoven in de renaissance.
Wanneer? Loodwitpoeder bestaat al duizenden jaren. Vooral in de 16de eeuw was het zaak bleek te zijn.

Poeder met loodwit was één van de eerste middelen voor vrouwen die zo bleek mogelijk wilde zijn. Archeologen hebben poederkruiken gevonden uit het oude Griekenland en het Romeinse Rijk. Sporen van mijnbouw in Griekenland wijzen erop dat de productie van loodwit een grootschalige industrie was en de Griekse arts Galenus schreef in de 2de eeuw over het gebruik van de poeder door vrouwen van stand.
Maar deze ijdelheid had een hoge prijs: loodwit is erg giftig en het bijtende poeder veroorzaakt een pijnlijk eczeem en maakte gaten in de gezichtshuid. Als een vrouw eenmaal was begonnen met het poeder kon ze niet meer ophouden, want ze moest haar aangetaste gezicht verbergen achter een steeds dikkere laag poeder en de pijn verbijten als ze mooi wilde blijven. Maar een pokdalig gezicht was niet het ergste.

Loodwit hoopt zich op in het lichaam en kan de hersenen aantasten en onvruchtbaarheid veroorzaken. Ondanks deze akelige gevolgen werd het poeder veel gebruikt en deze rage uit de oudheid herleefde van de 15de tot de 17de eeuw in Engeland.
Welgestelde Engelse vrouwen kregen een lelieblanke huid door een mengsel van eiwit en de giftige stoffen loodwit en kwik op hun gezicht te smeren.
Zelfs de Engelse koningin Elizabeth I zwoer bij het kleverige goedje en werd meestal afgebeeld met een lijkbleek gezicht.

Grote pupillen maar wel blind
Wat? Oogdruppels van gifbessen
Waar? Eerst Italië en Spanje, later rest van Europa en de VS.
Wanneer? Tussen de 15de en 17de eeuw en opnieuw in de 20ste eeuw.

Vrouwen uit Venetië hadden in de renaissance, verwijde, glanzende pupillen. Hun geheim was de sap van de wolfskers, een van de giftigste planten in Europa.
De oogdruppels van de bes maakten de pupillen wijder en gaven de vrouwen een dromerige, sensuele blik. Bijwerkingen van deze giftige druppels, waren een wazig zicht, pijn aan de ogen en hartkloppingen. Op termijn kon iemand die de druppels dagelijks gebruikte blind worden, omdat het gif voorkomt dat de pupillen zich samen trekken om de ogen tegen fel licht te beschermen.
Ondanks deze nare bijwerkingen werden de oogdruppels van de wolfskers opnieuw populair
in het begin van de 20ste eeuw.

350 jaar ingesnoerde lijven
Wat? Het korset
Waar? Bij gegoede burgerij van Europa en Amerika
Wanneer? Van midden 16de eeuw tot het begin van de jaren 1920

Catherina de Medici, de koningin van Frankrijk, had niet kunnen bevroeden hoe groot haar invloed op de mode zou worden toen ze midden 16de eeuw een korset aantrok.
Ruim 500 jaar was ze het voorbeeld voor vrouwen die een wespentaille wilde hebben.

De eerste korsetten waren van ijzer gemaakt, maar geleidelijk kwamen er gebruiksvriendelijke exemplaren van stof met walvisbaleinen, hout of staal voor de stevigheid. Niet iedereen was er echter over te spreken.
In de 18de eeuw gaven artsen het korset de schuld van borstkanker, misvormde organen, tuberculose, hysterie en een scheve wervelkolom.
In 1769 klaagde de Deense arts Jens Bang over de ‘verschrikkelijke moeders’ die zich tijdens de zwangerschap zo stevig insnoerden dat ze plotseling bloed uitstorting krijgen, te vroeg deerniswekkende kinderen op de wereld zetten en vaak het leven laten samen met hun toevertrouwde leven.
In 1893 schreef de Amerikaanse schrijfster Helen G. Ecob ‘korsetlevers’, levers die bijna in tweeën gedeeld zijn door het korset.

Hoe zwakker hoe mooier
Wat? Een ziekelijk uiterlijk
Waar? De elite van Europa en de VS
Wanneer? 19de eeuw

In de Victoriaanse tijd was een vrouw bekoorlijk als ze hulpeloos en teer was. Haar uiterlijk moest haar broze schoonheid benadrukken.
Alleen prostituees en actrices gebruikte make-up, dus chique dames deden dat niet.
Zichzelf uithongeren was het devies. Vrouwen remden hun eetlust met mengsels van azijn, opiumtonic en kalkwater.
Maar soms waren de vrouwen niet tevreden met het resultaat en zette ze zwaarder geschut in om er bleek en broos uit te zien, zoals Doctor Simms ‘Arsenic Complexion Wafers’, pillen met het zware gif arsenicum.
Dit remde de zuurstofopname door het bloed en leidde tot het zo begeerde doorzichtige huid.

Rechte neus met beugel
Wat? Neuscorrecties.
Waar? De Verenigde Staten
Wanneer? Jaren 1870 tot 1930

Artsen gingen in de 19de eeuw cosmetische neusoperaties uitvoeren. Maar dat was een dure aangelegenheid en voor minder bedeelde vrouwen was er een alternatief: de neusvormer.
Dit instrument bestond uit metalen plaatjes die met een riem om hals en voorhoofd op de neus vastgezet werden, net als een beugel. De neus moest zo recht getrokken worden.
Het eerste neuscorrectie apparaat verscheen in de jaren 1870.
Begin 20steeeuw kwam M. Trilety’s Nose Shaper op de markt.
Trilety beweerde 100.000 klanten te hebben

'Duizenden pijnen' voor kapsel
Hoe smaller hun lichaam was, hoe groter het kapsel van mooie dames moest zijn. Op pijnlijke wijze bleef het haar een weeklang in model.
Wat? Hoge kapsels
Waar? De Europese adel, vooral populair in Frankrijk.
Wanneer? 18de eeuw

De nekspieren van vrouwen van adel hadden het 300 jaar geleden zwaar. Twee vilten pruiken van elk een halve kilo werden stevig vast gemaakt aan het hoofd en de nek en het eigen haar werd met het pruikhaar opgestoken in een krullentoren met haarnaalden van 15 cm.
Het geheel werd dan gesteven met een vetpommade en gepoederd met meel. De Duitse schrijver Frederike Brun vertelt over de ‘duizend pijnen’ die ze als tiener in de jaren 1780 als haar borstelige, samen geklitte haar uitgekamd werd en ontdaan werd van resten pommade en poeder. En ’s avonds werd mijn arme branderige hoofd weer in orde gemaakt. Het duurde uren voor het kapsel klaar was en de constructie moest van zaterdag tot zaterdag blijven zitten.
Tien jaar eerder was de trend gezet aan het hof van de Franse koningin Marie Antoinette, waar de haardracht tot ongekende hoogte steeg.
Kunstwerkjes van 60 cm hoog werden versierd met tule, strikken, veren en hele veldslagen. Het duurde een halve dag om zo’n kapsel te bouwen en het moest daarom wel een maand meegaan, wat de hygiëne niet ten goede kwam. De dames moesten knielen in de koets en de pommade van varkensvet trok muizen en luizen aan.

Dames trokken hun haar uit
Wat? Voorhoofdshaar werd verwijderd voor een hoog voorhoofd
Waar? De burgerij in onder andere Engeland en Frankrijk.
Wanneer? Voornamelijk vanaf de 15de eeuw tot het eind van de 16de eeuw

Een hoog voorhoofd was in Engeland een kenmerk van intelligentie en schoonheid. Dames en adel trokken daarom hun haar uit rond hun voorhoofd en de slapen en kamden het overige haar strak naar achteren zodat het voorhoofd goed tot zijn recht kwam.
Ook de wenkbrauwen en wimpers moesten eraan geloven.

Kleine voeten zijn erotisch
Wat? Ingesnoerde voeten
Waar? Bij rijke Chinese families
Wanneer? Vanaf omstreeks de 11de eeuw, verboden in 1912

Toen archeologen in 1975 het graf van de 16 jarige Chinese Huang Sheng openden, hadden ze eindelijk bewijs in handen dat voetbinden al vanaf de middeleeuwen voorkwam bij de Chinese bovenklasse. Het skelet had namelijk piepkleine vervormde voetjes, zorgvuldig omzwachteld met gaasverband.
Deze ‘lotusvoetjes’ waren het gevolg van een pijnlijk Chinees gebruik, dat zo’n duizend jaar in zwang was. Het letterlijk tenenkrommend proces begon meestal als het meisje 7 jaar oud was. De 4 kleine tenen werden onder de voet gedrukt, waardoor de voet veel korter werd. De grote teen kreeg relatief veel ruimte, maar werd belemmerd in zijn groei. Daarna moest het meisje elke dag op haar stevig ingesnoerde voeten lopen om ze met haar gewicht te pletten tot ze de juiste vorm hadden. Jarenlange hevige pijn was het gevolg en regelmatig kwamen de botten door de huid heen, waardoor open wonden ontstonden. Meisjes stierven aan infecties.

In de 20ste eeuw werden ‘lotusvoetjes’ in China gezien als zeer erotisch en de mooiste vrouwen strompelde rond op voetjes van 7 tot 9 cm van hiel tot teen. In 1912 werd de praktijk verboden.

Er zijn nog steeds oudere vrouwen met verminkte voeten in China.

Bron: Historia

Wie mooi wil zijn moet pijn lijden

References

Art lijst

Schilderijen

Schilderijen en de dokter

Schilders

Historie lijst

Wetenswaardigheden lijst