.jpg)
Ignaz Semmelweis 1 juli 1818, Boeda - 13 augustus 1865, Wenen was een Hongaarse arts in het keizerrijk Oostenrijk. Hij staat tegenwoordig bekend als de vader van de antiseptische methode
♦ Jeugd en opleiding
Ignaz Semmelweis wordt in 1818 geboren, zijn vader is kruidenier in Buda
Na middelbare studies in Pest schrijft hij zich in 1837 in aan de universiteit van Wenen. In juli 1844 besluit hij verloskunde te studeren aan het Weense Allgemeines Krankenhaus en wordt assistent bij professor Johann Klein.
♦ Weense Allgemeines Krankenhaus
Hij krijgt toezicht op twee aan elkaar liggende afdelingen verloskunde en doet er een verbijsterende vaststelling. In de ene afdeling, waar studenten en assistenten bevallingen doen, sterven jaarlijks 700 vrouwen aan kraamvrouwekoorts
(25% van het aantal opnames). Op de afdeling waar de vroedvrouwen de bevalling doen, bedraagt die mortaliteit slechts 2%.
Diverse profs hadden zich al jaren over dit fenomeen gebogen en verschillende theorieën naar voren gebracht. Die gingen van kwade lichaamssappen, overbevolking op de zaal, slechte ventilatie, de invloed van weersomstandigheden en jaargetijden, tot de verdenking van één of andere epidemie.
Ignaz Semmelweis brengt alle mogelijke parameters in kaart en stelt aan de hand van statistieken diverse hypothesen op.
• Een epidemie is volgens hem uitgesloten. Waarom wel in die ene afdeling van het Krankenhaus en niet in de andere?
• Waarom ook niet in de rest van Wenen, waar geen sprake is van dat fenomeen.
• En wie thuis bevalt, zelfs in de armste sloppenwijken, sterft haast nooit aan kraamvrouwenkoorts.
• Verder stelt hij vast dat de sterfte recht evenredig toeneemt met het geboortetrauma aan de baarmoederhals.
Als proef op de som laat hij studenten en vroedvrouwen van afdeling wisselen en ziet dat de sterfte het grootst is waar studenten de bevalling doen.
Op dit moment sterft zijn beste vriend, Jacob Kolletschka, hoogleraar in de gerechtelijke geneeskunde, aan de gevolgen van een vingerwond opgelopen tijdens een dissectie. Semmelweis doet de autopsie en merkt op dat er een bijzonder grote gelijkenis bestaat tussen de aangetaste organen van Kolletschka en die van de overleden vrouwen.
♦ Eureka
En dan krijgt hij een geniale inval en die verwoordt hij als volgt:
‘Als in het geval van professor Kolletschka septische veranderingen voortkwamen uit besmetting met deeltjes van lijken, dan moet kraamvrouwenkoorts dezelfde oorsprong hebben. Dat houdt in dat de overbrenging van die ‘lijkdeeltjes’ via de handen van de studenten en behandelende artsen moet plaatsvinden.’
Na die ‘eureka-flits’ voert Semmelweis onmiddellijk een maatregel in die als de ‘Semmelweis-doctrine’ bekend wordt.
Iedere student die van de autopsiekamer komt moet, alvorens een bevalling te doen, zijn handen in chloorwater wassen tot de lijkenlucht eruit verdwenen is. (Bacteriën waren toen nog niet bekend.)
Aanvankelijk zien de studenten de zin van de maatregel niet in, tot de sterfte aan kraamvrouwenkoorts de volgende weken spectaculair daalt.
Binnen de maand ligt ze op 1,3%. (Bij de vroedvrouwen 1,2%).
Wie nu denkt dat deze eenvoudige en levensreddende maatregel het begin is van een wereldwijde doorbraak in de preventie van kraamvrouwensterfte zal teleurgesteld zijn.
Van hier af loopt het verhaal volkomen de verkeerde richting uit. Enerzijds door het extreem conservatief medisch denken van die tijd, anderzijds door een soort zelfvernietigingsdrang in Semmelweis’ karakter.
De ontdekking van die zogenaamde ‘lijkdeeltjes’ valt als een bom in het bureel van het bejaarde en oerconservatieve diensthoofd Johann Klein.
De stuipen lopen hem zowaar over het lijf als hij bedenkt dat hij door die ontdekking ook direct en indirect verantwoordelijk kan worden gesteld voor de dood van duizenden jonge vrouwen.
Klein klampt zich in een soort overlevingsinstinct vast aan de overtuiging dat kraamvrouwenkoorts een complex en onoplosbaar probleem is, en zijn tol onder de gehospitaliseerde moeders zal blijven eisen.
Als Semmelweis assistentschap verloskunde afloopt verlengt Klein deze niet. verlengt het niet.
Wat zou hij?
De hele reputatie van het Krankenhaus staat op het spel en zeker de zijne.
Semmelweis is gekrenkt, verbitterd en doet de ene stommiteit na de andere.
- hij publiceert zijn geniale ontdekking niet
- vertrekt met zijn gezin naar Boedapest
♦ Boedapest
In Boedapest aanvaardt Semmelweis de post van diensthoofd Verloskunde aan het St. Rochus ziekenhuis.
De sterfte aan kraamvrouwenkoorts daalt er onmiddellijk tot 0,85%, een nooit gezien laag cijfer.
• In 1855 wordt hij hoogleraar verloskunde aan de universiteit maar is er door zijn tactloosheid en impulsiviteit weinig geliefd.
• In 1860 schrijft hij zijn frustraties af in een boek waarin hij hoopt - let op zijn woordgebruik- zijn tegenstanders te ‘vernietigen’ In het voorwoord zet Semmelweis al onmiddellijk de toon.
1_ ‘Het lot heeft mij de taak opgelegd de waarheid die dit boek bevat te onthullen (…)
2_Ik mag niet langer handelen naar mijn eigen vreedzame aard, maar moet denken aan de levens die afhingen van wie er wint, ik of mijn tegenstanders.’
•• zijn boek wordt negatief ontvangen, omdat zijn betoog al te omslachtig is
•• en woede van diegenen die zich persoonlijk aangevallen voelen
Semmelweis is woedend en schrijft een paar open brieven naar zijn voornaamste vijanden
Een paar citaten:
• Aan Josef Spaeth, hoogleraar verloskunde te Wenen schrijft hij:
1_ ‘Herr Professor, u hebt me ervan overtuigd dat de Puerperale Zon (daarmee bedoelt hij zichzelf), die in het jaar 1847 boven Wenen opkwam uw geest niet verlicht heeft … Uw arrogant negeren van mijn theorie en dit arrogant gesnoef over fouten noopt mij tot het afleggen van de volgende verklaring:
2_ sedert het jaar 1847 zijn duizenden en nog eens duizenden kraamvrouwen en zuigelingen gestorven die niet gestorven zouden zijn als ik niet gezwegen had … En U, Herr Professor hebt aan deze slachting meegewerkt. (…) Om een eind te maken aan die moordpartij heb ik geen andere keuze dan mijn tegenstanders genadeloos aan de kaak te stellen.’
• Aan Friedrich Scanzoni, hoogleraar verloskunde te Würzburg schrijft Semmelweis:
1_‘Om een eind aan dat gemoord te maken heb ik het onwrikbare besluit genomen allen die foutieve meningen over kraamvrouwenkoorts verspreiden meedogenloos te bestrijden. (…)
2_Als u, Herr Professor, volhardt in uw praktijk uw leerlingen de theorie van de epidemische kraamvrouwenkoorts te doceren, zo verklaar ik tegen God en de wereld dat U een moordenaar bent … een medische Nero …’
In de plaats van die verloskundigen voor zijn zaak te winnen, krijgt hij iedereen tegen zich.
♦ Verdere leven
Hij wordt paranoïde, onberekenbaar, gewelddadig, hysterisch en stort volledig in elkaar. Zijn vrouw probeert hem nog enkele weken thuis te verzorgen maar brengt hem ten slotte naar Wenen waar hij onmiddellijk opgenomen wordt in een krankzinnigen gesticht. Als Frau Semmelweis hem de volgende dag wil bezoeken wordt ze niet meer toegelaten.
Twee weken later is Semmelweis dood.
Na een korte lijkschouwing wordt hij in een armtierig graf begraven àzoz
Ooit is beweerd dat Semmelweis stierf aan de gevolgen van een besmette prik, en zo overleed aan de ziekte die hij zijn hele loopbaan bij kraamvrouwen bestreden had.
Dat zou een aangrijpende slotscène zijn van een leven vol tragiek en onbegrip, met op de achtergrond een koor van duizenden nog levende jonge vrouwen die in tranen uitbarsten, maar de werkelijkheid is stukken minder romantisch.
Honderd jaar na zijn overlijden diept een groep wetenschappers het originele autopsierapport op en graaft de botten uit het graf.
Uit röntgenfoto’s van Semmelweis’ skelet blijkt dat hij, zoals in die tijd wel vaker gebeurde bij gewelddadige psychoten, door het verplegend personeel zodanig toegetakeld werd dat hij twee weken na internatie aan die verwondingen bezweek.
Hij is daarna opnieuw bijgezet.
Het duurde nog tot rond 1890 voor zijn ideeën over antiseptisch onderzoek hun ingang vonden.
Pas na de ontdekking door Louis Pasteur van de bacterie kreeg zijn methode de nodige theoretische onderbouwing. Het was Joseph Lister die Semmelweis postuum de eer gaf die hem toekwam.