Campin, Robert_Mérode-triptiek

Mérode-triptiek / altaarstuk
The Metropolitan Museum of Art, New York (1425-30)

Robert Campin 1375-1445
(en Rogier van der Weyden)

De naam Mérode is van de Belgische adellijke familie, de laatste particuliere eigenaar voordat het werk in 1956 in het bezit kwam van het Metropolitan Museum. Voor een altaarstuk is het vrij klein. Dat wijst erop dat het niet voor een kerk is gemaakt, maar voor privégebruik.

In een herkenbare stemmig burgerinterieur kondigt Gabriël de zwangerschap van Maria aan. De engel is in stilte binnengekomen; Maria kijkt niet op van haar vrome lectuur. Ze zit nederig voor een bank bij de haard. Op het linkerluik zien de knielende opdrachtgevers wat zich in de kamer afspeelt. Achter hen staat een stadsbode uit Mechelen.

♦ Op een lichtstraal daalt een kindje neer dat een houten kruisje draagt, een verwijzing naar Maria’s maagdelijke moederschap en de kruisdood van haar zoon.
(“Christus werd dadelijk een compleet mens, volmaakt naar ziel en lichaam. Dat lichaam bezat al zijn wezenstrekken, maar was zo klein dat ze nauwelijks zichtbaar waren voor mensenogen”).
Ludolf van Saksen, kartuizer monnik (1300-1378)

♦ Enkele realistische objecten verwijzen symbolisch naar de zuiverheid van Maria, zoals de lelies in de Florentijnse majolica vaas, maar ook de witte handdoek en de waterketel. De komst van Christus zal de wereld zuiveren van zonde. Het licht van de kaars op tafel en ook bij de schouw is pas gedoofd, de vlam is een symbool van God, er is al een andere vorm van God onderweg op de lichtstralen.
Niet alle voorwerpen in het interieur zijn met betekenis beladen: sommige hebben gewoon een anekdotische en/of decoratieve functie.

♦ De plooien van haar gewaad vormen een ster: Maria als een ster van sterren. De twee boeken staan waarschijnlijk voor de oude en nieuwe testament.

♦ Jozef is geconcentreerd bezig in zijn werkplaats en merkt niets van het wonder dat zich in de kamer ernaast afspeelt. De twee muizenvallen op de werk- en de toonbank bij het raam zinspelen op een uitspraak van kerkvader Augustinus: ‘Het kruis van Christus is de muizenval van de duivel; de dood van de Heer is het aas waarmee hij werd gevangen’.
Met andere woorden: Christus’ dood betekende het einde van de duivel.
Jozef speelde een belangrijke rol bij het misleiden van de duivel: als echtgenoot van Maria en gewone sterveling zorgde hij ervoor dat Satan niet kon vermoeden dat het kind in haar schoot de Zoon van God was.

♦ Linker paneel toont de opdrachtgever voor het werk, knielend als ware hij getuige van de aankondiging op het middenpaneel. Die opdracht gever was Peter Engelbrechts (of Ingelbrechts), uit Mechelen.
In 1420 trouwde hij met Gretgin Schrinmechers, beide zijn uit een vermogend familie.
Waarschijnlijk is zijn vrouw later toegevoegd, na hun huwelijk. Dat geldt ook voor de man bij de poort.

Onderzoek met röntgenstralen heeft uitgewezen dat de penseelvoering sterk lijkt op die van Campins leerling Rogier van der Weyden. Wellicht heeft die dus dit paneel geschilderd.

♦ Campin maakte dit drieluik toen hij nog in Doornik woonde. Misschien is dat het middeleeuwse stadje dat op de achtergrond te zien is.

Bron: Patrick de Rijnck
De kunst van het kijken

De kunst van het kijken
14de - 18de eeuw
Patrick de Rijnck

Foto's
Wikipedia