Osteoartrose / hallux valgus

Jan van Eyck
1390, Maaseik- 19 juli 1441, Gent, België

Jan van Eyck was een Vlaamse schilder die de pas ontwikkelde olieverftechniek perfectioneerde.
Zijn naturalistische paneelschilderijen, hoofdzakelijk portretten en religieuze onderwerpen, zijn overvloedig bezaaid mer verborgen religieuze symbolen.
Zijn meesterwerk is het altaarstuk Het Lam Gods, gemaakt voor de kathedraal van Gent.
Volgens sommige is Hubert van Eyck, de broer van Jan, en zou hij het schilderij begonnen zijn.

♦ Paneel van Sint-Jan de Doper uit het Lam Gods ♦

De heilige Johannes de Doper houdt een groot gebedenboek vast en te oordelen naar de houding van zijn rechterhand is hij aan het onderrichten.
Hij heeft lang bruin haar en een weelderige baard. Bovenop zijn herderskleren draagt hij een groen kerkgewaad dat rijk versierd is met parels en edelstenen.

♦ Diagnose
Belangrijke verschijnselen: Benige Heberdenknobbel van de duim
Nevenverschijnselen: Man van middelbare leeftijd, met een lichte valgusstand aan de linker grote teen.
Klinische diagnose: Osteoartrose van de hand

♦ Definitie: osteoartrose van de hand
Osteoartrose van de hand is een leeftijdsgebonden degeneratieve ziekte van de gewrichten die meerdere oorzaken kan hebben.
De aandoening leidt tot kraakbeenverlies en beperkte aanbod van bot.
Herberdenknobbels worden ook geassocieerd met algemene osteoartrose.

♦ Definitie: x-teen of hallux valgus
Een X-teen is een buitenwaartse verplaatsing van de grote teen als bijverschijnsel van osteoartrose van de voet.

♦ Bespreking
De opgezwollen knobbels aan het DIP-gewricht van de duim, die we Herberdenknobbel noemen, zijn zeer realistisch geschilderd.
Vergelijkbaar met de vingers van een hedendaagse patiënt met osteoartrose van de hand.
Osteoartrose van de hand wordt meestal geassocieerd met osteoartrose van de andere gewrichten zoals die van de grote teen, wat dan een valgusstand tot gevolg heeft of die van knie en wervelkolom.
Daarom worden deze knobbels ook wel beschouwd als signalen van een algemene artrose.

William Heberden sr. (1710-1801) was een Engelse arts die deze opgezwollen knobbels aan de kleine handgewrichten beschreven heeft.

♦ Osteoartrose
van de hand is een aanwijzing van voorbestemdheid van algemene artrose. De aandoening komt vaak voor, is familiaal gebonden en wordt dikwijls geassocieerd met een robuuste lichaamsbouw. De knobbels zijn pijnlijk bij het ontstaan rond de leeftijd van 50 (menopauze bij de vrouw), maar als ze eenmaal volgroeid zijn en hard verdwijnt de pijn. De patiënten klagen vooral over de onesthetische uitzicht.

Patiënten met osteoartrose van de handgewrichten zijn vaker zwaarlijviger of robuuster gebouwd dan anderen. Doordat ze doorgaans meer botmassa hebben, worden ze minder geplaagd door breuken te wijten aan osteoartrose.

Een x-teen of hallux valgus met uitrekking van het eerste gewricht tussen teen en voet (metatarsofalanxgewricht) is het equivalent van Heberdenknobbels aan de hand.
Het is een van de belangrijkste markers van osteoartrose en zeer algemeen bij ouderen.
X-tenen kunnen problemen geven bij het dragen van schoenen of bij het wandelen.

Jan Dequeker
De kunstenaar en de dokter kijken naar schilderijen

Jan Dequeker
De kunstenaar en de dokter kijken naar schilderijen

Foto's
wikipedia.org
wikimedia.org