Art lijst

Schilderijen

Schilderijen en de dokter

Schilders

Historie lijst

Wetenswaardigheden lijst

Onbekend-16e eeuw_4 gedaantes van een arts

Gezien door de ogen van de patiënt in de 16e eeuw (1600-1625) Dit is het eerste van een serie van 4 schilderijen van een onbekende Noord-Nederlandse kunstenaar die de 4 gedaanten van de dokter toont, gezien door de ogen van de patiënt in de 16e eeuw. Deze schilderijen zijn gebaseerd op een serie van 4 gravures uit 1587 van Hendrick Goltzius (1558-1617), maar zijn geen zuivere geschilderde kopieën van deze prenten. ♦ eerste schilderij Op dit eerste schilderij zien we de arts die door de zwaar zieke patiënt gezien wordt als de grote genezer die zijn leven kan redden, ge…

Eyck van Barthélemy_Stilleven met boeken

Stilleven met boeken & de profeet Jesaja Barthélemy van Eyck, 1420-1470 ca.1445 / Boijmans van Beuningen ♦ Beschrijving Deze voorstelling van de profeet Jesaja was ooit onderdeel van een drieluik in de kathedraal van de Zuid Franse stad Aix en Provence. Het middenpaneel hangt daar nog steeds in de kerk. Het rechterluik, met de profeet Jeremiah, is in het Brusselse Museum voor Schone Kunsten. Het stilleven met boeken en spanen dozen werd in de 19de eeuw door een kunsthandelaar van de bovenkant van deze Jesaja voorstelling afgezaagd. Dit stilleven is nu van het Rijksmuseum. Schi…

Matsys, Quinten_De geldwisselaar en zijn vrouw

Quinten Matsys (1466, Leuven - 1530, Antwerpen) Musée du Louvre, Parijs De geldwisselaar en zijn vrouw Bankieren en geld wisselen waren in het begin van de 16de eeuw relatief nieuwe beroepen. In de snel veranderde samenleving namen commercie en geld een steeds belangrijkere plaats in. De kerk waarschuwde tegen de daaruit voortvloeiende mistoestanden. De man in dit paneel gaat op in zijn bezigheid: het afwegen van munten en het bepalen van hun gehalte aan goud. Zijn vrouw kijkt aandachtig toe. Dit is een vroeg ‘genrestuk’: het is geen portret maar brengt een tafereel uit het …

Brueghel de Oudere, Pieter_De Toren van Babel

Pieter Brueghel de Oudere, ca. 1525-1569 Hij schilderde de Toren van Babel als een toonbeeld van de waanzin en arrogante ambities van de mens. (Genesis 11:1-9) Het verhaal van de toren van Babel zou het bestaan van verschillende talen en volken verklaren. De bijbel zegt dat de mensheid oorspronkelijk één en dezelfde taal kende, maar toen de Babyloniërs trachtten een toren te bouwen die tot de hemel reikte, verstoorde God het pretentieuze project door de arbeiders in veel verschillende talen te laten spreken. Vervolgens verspreidde hij hen over vreemde landen, zodat de toren …

Picasso, Pablo_Guernica

Guerníca is een schilderij van Picasso uit 1937. Het schilderij, met de enorme afmetingen 3,49 m hoog en 7,76 m breed, toont het bombardement op Guernica (1937) tijdens de Spaanse Burgeroorlog. Guernica wordt tentoongesteld in Museo Reina Sofía in Madrid. Pablo Picasso (1881-1973) ♦ Voorgeschiedenis In de winter (januari) van 1937 aanvaardde Picasso de opdracht van de Republikeinse regering om een schilderij te maken voor de Expo te Parijs. De eerste maanden had hij nogal weinig inspiratie, er ontstonden dan ook niet meer dan enkele schetsen. Op 26 april 1937 werd het Baski…

Dou, Gerard_de Kwakzalver

Gerard Dou Gerrit Dou, ook Gerard Dou genoemd, (Leiden, 7 april 1613 – aldaar begr., 9 februari 1675), was een Nederlandse kunstschilder. ♦ De kwakzalver bedriegt de mensen en de mensen willen bedrogen worden Op elke kermis of jaarmarkt in de 17de eeuw was er wel een kwakzalver te vinden, hier zie je zo’n kwakzalver uitgebeeld met zijn publiek. Alles is zorgvuldig geënsceneerd. De kwakzalver is gekleed in een soort fluwelen toneelkostuum. Hij prijst zijn waren, de ongetwijfeld onbetrouwbare inhoud van een flaconnetje aan. Een document met lakzegel moet de mensen overtuig…

Memling, Hans_Twee paarden in een landschap

Twee paarden in een landschap (allegorie van de waarachtige liefde) De prins op het witte paard in dit schilderij van Hans Memling is een aapje. Het is een allegorie op de liefde, maar de betekenis is moeilijk te doorgronden aangezien het werk niet meer compleet is. Het maakte waarschijnlijk deel uit van een tweeluik. Het linkerdeel bevindt zich in een Amerikaanse collectie. Het is het portret van een vrouw met een bloemetje in haar hand, een teken dat ze verliefd is. In die samenhang zou het bruine paard trouw en hartstocht symboliseren het kijkt verlangend naar links, waar de vrouw zich zou …

Bosch, Jheronimus_De Marskramer

Jheronimus Bosch (1450-1516) (Boijmans van Beuningen) Jheronimus Bosch staat bekend om zijn overvolle schilderijen, als het ware een kakofonie aan taferelen op één doek. ♦♦ Beschrijving van de Marskramer ♦ Het schilderij symboliseert de gang van de mens door het leven. Dat je het leven niet zonder kleerscheuren doorkomt, blijkt uit het gat in de broek en het verbandje om het been. De mand op de rug van de man, staat voor de last die ieder mens met zich meedraagt. Alles in dit schilderij heeft een betekenis, maar welke precies, daarover lopen de meningen uiteen. …

Rembrandt_Elsje Christiaens

♦ CHRISTIAENS, Elsje ♦ (geb. Jutland ca. 1646 – gest. Amsterdam ca. 1-5-1664), dienstbode, ter dood veroordeeld wegens moord op haar hospita. Rond 14 april 1664 kwam Elsje Christiaens, afkomstig uit ‘Sprouwen’ (wellicht het eiland Sprogo) in Jutland en achttien jaar oud, in Amsterdam aan. Zij hoopte daar een betrekking als dienstbode te vinden en huurde een kamer bij een ‘slaapvrouw’. Aan het einde van diezelfde maand wilde de hospita een daalder slaapgeld hebben, en dat kon zij niet betalen. De hospita dreigde daarop haar kistje met bezittingen in bes…

Fra Angelico_Annunciatie

Maria Fra Angelico (1399-1455) ♦ De annunciatie ♦ (Museo Diocesano, Cortona) Van de vier evangelisten beschrijft alleen Lucas het moment waarop Maria verneemt dat zij de moeder van de zoon van God zal worden. Haar instemming betekent het begin van Gods plan om de mensheid door Jezus ’menswording, dood en verrijzenis te verlossen van de erfzonde die Adam en Eva begingen In de zesde maand zond God de engel Gabriël, naar de stad Nazareth in Galilea, naar een meisje dat was uitgehuwelijkt aan een man die Jozef heette, een afstammeling van David. Het meisje heette Maria. Gabr…

Rembrandt_Abraham en de drie engelen

Rembrandt (1606-1669) Nadat God de 99-jarige Abraham de geboorte had aangekondigd van een zoon, die hij Isaak (‘hij die lacht’; Genesis 17) moest noemen, verscheen hij opnieuw aan Abraham, bij de eiken van Mamre. Op het heetst van de dag zat Abraham in de ingang van zijn tent. Toen hij opkeek zag hij even verderop plotseling drie mannen staan. Onmiddellijk snelde hij de tent uit, naar hen toe. Hij boog diep en zei: ‘Heer, wees toch zo goed uw dienaar niet voorbij te gaan. Ik zal wat water voor uw laten halen, zodat u uw voeten kunt wassen, maak het u hier onder de boom even g…

Courbet, Gustave_Atelier van de schilder

Gustave Courbet (1819-1877) Courbet, de vader van het Franse realisme, werd in 1819 geboren in het provinciestadje Ornans. Ontevreden over het traditionele onderricht aan de Ecole des Beaux-Arts in Parijs, nam hij les aan particuliere kunstacademies en onderwees zichzelf door in het Louvre oude meesters te kopiëren. Hierbij vatte hij een bijzondere voorliefde op voor het werk van Caravaggio en Velázquez. Courbet exposeerde voor het eerst tijdens de Salon van 1844. hij had radicale politieke opvattingen en weigerde het légion d’honneur dat hem door Napoleon III werd aan…

Botticelli, Sandro_Primavera / Lente

Sandro Botticelli (1446-1510) ♦ Primavera betekent De Lente Het is 203 × 314 cm groot. Het is in circa 1477 geschilderd, en is vrijwel zeker besteld als bruidsgeschenk voor een neef van Lorenzo de Medici 'Il Magnifico' en heeft vervolgens in de slaapkamer van het bruidspaar gehangen. Daarna is het honderden jaren in vergetelheid geraakt, om pas halverwege de 19de eeuw door het grote publiek te worden ontdekt. Het schilderij is het eerste werk uit de Renaissance waarin heidense goden bijna levensgroot te zien zijn, wat voordien voorbehouden was aan religieuze onderwerpen. He…

Velazquez, Diego_Las Meninas

Diego Velazquez (1599-1660) ♦ Het eerste moderne schilderij Het geweldige en ongewone familieportret ´Las Meninas´ is het meest bekende en meest besproken werk van Diego Velázquez. Het schilderij, dat in 1656 gemaakt werd, toont een interessante periode uit de 17de eeuw en wordt tegenwoordig nog vaak door kunstenaars, studenten en critici bestudeerd. Het is onmogelijk om de ware betekenis achter Las Meninas te achterhalen en dit was waarschijnlijk ook Velázquez´ bedoeling. Het schilderij roept vele vragen op, maar geeft geen antwoorden, waardoor de kijker …

Bosch, Jheronimus_de Hooiwagen-drieluik

Jheronimus Bosch (1450-1516) (Boijmans van Beuningen) Jheronimus Bosch staat bekend om zijn overvolle schilderijen, als het ware een kakofonie aan taferelen op één doek. ♦ Beschrijving van de Hooiwagen ♦♦ middenpaneel - boven is Christus te zien op een wolk, met de armen gespreid uitkijkend over het volk. - midden de hooiwagen zelf, met daarop een struik waarvoor een luit spelende man met een meezingend koppel zit. In de struik een zoenend stelletje. - links van hen een engel die bidt naar Christus, - rechts van hen een duiveltje die op een fluit lijkt te spelen…

Magritte, Rene_Verboden af te beelden

René Magritte, 1907-1984 La réproduction interdite, Boijmans van Beuningen. Toen Magritte in 1912 dertien jaar oud was, werd zijn moeder dood uit de rivier de Samber gehaald. Zij had zich met een doek voor haar voorhoofd in het water gestort. In zijn werk verwijst hij meermaals naar dit drama met illustraties van een gesluierde vrouw van wie het aangezicht bedekt is. Magritte had twee broers: Raymond en Paul. Edward James was een rijke Engelse aristocraat en een surrealistische dichter. In de jaren dertig ondersteunde hij Magritte en Dalí door werk van hen te kopen. Magrit…

Dali, Salvadore_Verzoeking van de heilige Antonius

De Verzoeking van de heilige Antonius is een surrealistisch schilderij van Salvador Dalí, vervaardigd in 1946. Het is één van de bekendste werken van Dalí. Dit bekende werk van Dalí werd geschilderd ter gelegenheid van een wedstrijd, ingericht door de filmproducers Albert Lewin en David Loew. Het schilderij moest een belangrijke rol spelen in hun film Bel Ami, naar een novelle van Guy de Maupassant. Alhoewel Dalí met dit werk de wedstrijd niet won, trok het toch veel aandacht. Het thema van de verzoeking van de heilige Antonius moest een illustratie ge…

Campin, Robert_Mérode-triptiek

Mérode-triptiek / altaarstuk The Metropolitan Museum of Art, New York (1425-30) Robert Campin 1375-1445 (en Rogier van der Weyden) De naam Mérode is van de Belgische adellijke familie, de laatste particuliere eigenaar voordat het werk in 1956 in het bezit kwam van het Metropolitan Museum. Voor een altaarstuk is het vrij klein. Dat wijst erop dat het niet voor een kerk is gemaakt, maar voor privégebruik. In een herkenbare stemmig burgerinterieur kondigt Gabriël de zwangerschap van Maria aan. De engel is in stilte binnengekomen; Maria kijkt niet op van haar vrome lectuu…

Géricault, Théodore_Vlot van Medusa

Het trieste verhaal van een schipbreuk was de inspiratie voor een van de meesterwerken in het Louvre in Parijs. ♦ Wat is het Vlot van de Medusa? ♦ Beeldt het schilderij Vlot van de Medusa in het Louvre een echte gebeurtenis af? De Fransman Théodore Géricault baseerde zijn meesterwerk op een echte schipbreuk. In 1816 voer het fregat Méduse op een zandbank op 60 mijl uit de westkust van Afrika. De ramp, die leidde tot de dood van 140 opvarenden (bemanning en passagiers), kreeg veel belangstelling in heel Europa door het verhaal van de overlevenden, dat de Franse …

Lepra

Veronese Bonifacio 1487 - 19 0ktober 1553 ♦ De kinderen van Lazarus ♦ Geen gevreesder geluid in de Middeleeuwen dan de doordringende klank van de melaatsenklepper. Wie met de ziekte van Lazarus geslagen was, werd door de maatschappij verstoten en was gedoemd om te midden van lotgenoten in het leprozenhuis weg te rotten. Een bedelaar die Lazarus heette, lag voor de poort van het huis van de rijke, overdekt met zweren. Hij hoopte zijn maag te vullen met wat er overschoot van de tafel van de rijke man, maar er kwamen alleen honden aanlopen, die zijn zweren likten. Op zekere dag stierf…

Tandcariërs

Jan Steen 1626, Leiden - 1679, Leiden, Nederland ♦ De rondreizende tandarts (1651) ♦ Een reizende tandarts heeft zijn handeltje opgezet in een Nederlands dorp, waar zijn handelingen bij de toeschouwers zowel verbijstering als hilariteit uitlokken. ♦ Diagnose Belangrijkste verschijnselen: Tanden trekken. Nevenverschijnselen: Jongen. Klinische diagnose: Tanden trekken, vanwege cariërs. ♦ Definitie: tandcariërs Een gelokaliseerde, voortschrijnende aantasting van de tanden, beginnend met de ontbinding van het tandglazuur door melkzuur en druivenzuur. De zuren zijn…

Melanoom of naevus (geboortevlek)

Diego Rodriquez de Silva y Velázquez 1599, Sevilla - 6 augustus 1660, Madrid, Spanje ♦ Portret van Luis de Góngora y Argote (1561-1627) ♦ Luis de Góngora y Argote was een beroemd Spaans dichter. In 1626 werd hij ziek tijdens een ritje op het platteland. Hij klaagde achteraf dat hij zich niets kon herinneren van de recente gebeurtenissen,, maar enkel van feiten die lang geleden gebeurd waren. Overweldigd door wanhoop en een beperking van zijn bewegingen stierf hij 1 jaar later in 1627. ♦ Diagnose Belangrijkste verschijnselen: Gepigmenteerde moedervlek op d…

Rhinophyma rosacea_depressie

Rembrandt Harmenz. van Rijn 15 juli 1606, Leiden - 4 oktober 1669, Amsterdam, Nederland ♦ Zelfportret 1659 ♦ Rembrandt, hier 51 jaar oud, omklemt zijn handen en draait zijn hoofd. Op het eerste gezicht lijkt het of hij werkelijk aanwezig is. ♦ Diagnose Belangrijkste verschijnselen: Verzakking van wenkbrauwen en oogleden, links meer dan rechts. Arcus senilis (witgrijze ring in het hoornvlies) en xantheloma, telangiectasie (verwijding van de bloedvaten) met rode neus en letsel op kin, neus en wangen. Nevenverschijnselen: Man, 51 jaar oud, dik voorhoofd, schilder, mentale depres…

Alopecia areata (haarverlies)

Francisco de Goya 30 maart 1746, Fuendetodos, (Zaragosa), Spanje - 16 april 1828, Bordeaux, Frankrijk ♦ De bruiloft 1792 ♦ Deze grote spotprent van Goya onthult zijn satirisch talent. Het toont een gearrangeerd huwelijk uit zijn tijd: de kinderen, de muzikanten, bruid en bruidegom - zij is elegant, hij grotesk - de vrienden van de bruid, de priester, de getuige, kortom iedereen die deelneemt aan het bruiloftsfeest. ♦ Diagnose Belangrijkste verschijnselen: Ovalen plekken met haaruitval, gladde huid. Nevenverschijnselen: Jongetje, slordig gekleed. Klinische diagnose: Alopecia a…

Schimmelziekte_Favus

Ferdinand Bol 24 juni 1616, Dordrecht - 24 augustus 1680, Amsterdam, Nederland Ferdinand Bol studeerde in Rembrandts studio omstreeks 1635. De meester beïnvloedde de jonge kunstenaar sterk. ♦ De regenten van het leprozenziekenhuis in Amsterdam (1649) ♦ De artsen dragen de typische kledij van artsen in die tijd. Vooraleer ze tot het ziekenhuis werden toegelaten en uit de maatschappij werden verbannen, moesten kandidaten voor een raad van geneesheren verschijnen. Hier vraagt een vader zijn zoon op te nemen wegens een zilverachtige huidziekte. ♦ Diagnose Belangrijkste versc…

Rhinoscleroma

Monogrammisten N.N. 1645-1658 Kunstenaar uit de Nederlanden ♦ Oude man met uit groei aan zijn neus ♦ Deze niet-geïdentificeerde man met een uitgroei aan zijn neus is, naar zijn outfit te oordelen (zwarte rok, grijsgeel bont en een gousen medaille), wellicht een edelman. ♦ Diagnose Belangrijkste verschijnselen: Grote, platte en harde zwelling van de neus. Nevenverschijnselen: Oude man, rijkelijk gekleed. Klinische diagnose: Rhinoscleroma ♦ DefinitIe: rhinoscleroma Een nieuwe aangroe, bijna zo hard als steen, tast de neusgaten en nabij gelegen delen aan. De ziekte be…

Rhinophyma of knobbelneus

Domenico Ghirlandaio 1449, Firenze – 11 jan 1494, Firenze, Italië ♦ Oude man met kind (graaf Francesco Sassetti met kleinzoon) 1490 ♦ Francesco Sassetti was een 15de eeuwse bankier en een invloedrijk beschermer van de kunsten. Zijn portret weerspiegelt de gratie, waardigheid, de ineerlijke rust en de robuuste houding van de oudere leeftijd. Het portret wordt beschouwd als Ghirlandaio’s meesterlijke afbeelding van de intense relatie tussen de oude man en het kind. ♦ Diagnose Belangrijkste verschijnselen: Hypotrofe verdikking en knobbelvorming van de huid aan d…

Liefdesziek, zwangerschap

Jan Steen 1626, Leiden - 1679, Leiden, Nederland ♦ Het doktersbezoek ♦ Een dokter voelt met een theatraal gebaar de pols van een ziek meisje terwijl de moeder de urinefles vasthoudt. In een schotel wordt een lint verbrand. ♦ Diagnose Belangrijkste verschijnselen: Hoofdpijn, brandend lint. Nevenverschijnselen: Jong meisje, theatrale houding van de dokter en moeder, jongetje met pijl en boog, Venus en Adonis op een schilderij aan de muur. Klinische diagnose: Liefdesziek, zwangerschap. ♦ Definitie: liefdesziek Verliefd worden of lijden vanwege een onbeantwoorde liefde en a…

Keisnijding

Hieronymus Bosch 1450, Den Bosch - 1516, Den Bosch, Nederland Chirurgische verwijdering van de steen van de waanzin ♦ De keisnijding (1481) De inscriptie op de rand van deze tondo luidt als volgt: 'Meester snyt die Keye ras / myne name Is lubbert das'. Lubbert is het Nederlands voor 'sufferd, sul' en betekende letterlijk 'van teelkracht beroofd', 'gecastreerd' of 'ontrouw'. Omdat deze inscriptie een Nederlandse zegwijze citeert - 'jemand van die keye snyden', wat zoveel betekent als iemand van zijn waanzin genezen - is de hypothese geopperd…

Manische Depressie Psychose

Vincent van Gogh 30 maart 1853, Zundert, Nederland - 29 juli 1890, Auvers-sur-Oise, Frankrijk Vincent van Gogh schreef in zijn 'W 11 1889': 'Wat mijzelf bertreft, ik voel mij vaker ongemakkelijk in mijn hoofd, omdat ik denk dat mijn leven niet rustig genoeg is geweest. Al die bittere ontgoochelingen, tegenslagen en veranderingen hebben mij ervan weerhouden mijn artistieke carrière volledig en natuurlijk te ontwikkelen'. ♦ Zelfportret met verbonden oor (1889) ♦ ♦ Diagnose Belangrijkste verschijnselen: Stuk van linkeroor afgesneden (op 23 september 18888)…

Krankzinnigheid - Malle Babbe (1640)

Frans Hals !580/85, Antwerpen, België - 1 september 1666, Haarlem, Nederland Frans Hals werd geboren in Antwerpen als zoon van Vlaamse ouders die naar Nederland uitweken nadat de stad in 1585 in handen van de Spanjaarden was gevallen. Zijn ouders vestigden zich in 1591 in Haarlem en bleven daar hun hele leven wonen. Frans trouwde tweemaal, had op zijn minst tien kinderen en zat voortdurend in financiële problemen. Tijdens zijn laatste levensjaren was hij helemaal berooid, maar de gemeenteautoriteiten van Haarlem gaven hem vier jaar voor zijn dood een klein jaarlijks stipendium. Hij w…

Psychoneurose (acute)

Jusepe de Ribera 1591, Játiva, Valencia - 1652, Napels, Italië Jusepe de Ribera, bijgenaamd La Spagnoletto (de kleine Spanjaard), was een Spaanse schilder en prentenmaker, bekend om zijn barokke dramatische realisme. ♦ Wanhopige vrouw ♦ Een vrouw met een witte sjaal om haar schouders loopt weg, roepend om hulp. ♦ Diagnose Belangrijkste verschijnselen: Verwrongen gelaat, schreeuwende mond, rukt aan haar haren. Nevenverschijnselen: Jonge vrouw, bleek, loopt weg. Klinische diagnose: Acute psychoneurose. ♦ Definitie: psychoneurose Een term die gebruikt wordt voo…

Moord (pneumothorax, slagaderlijke bloeding)

Jaques-Louis David 30 augustus 1748, Parijs, Frankrijk - 29 december 1825, Brussel, België ♦ De mooerd op Marat (1793) ♦ Dit schilderij wordt ook wel De piëta van de revolutie genoemd. De goddelijke journalist Marat, met één hand hangend over de rand van zijn bad, losjes zijn laatste pen vasthoudend, zijn borst doorboord met de heiligschennende wond, heeft zojuist zijn laatste adem uitgeblazen. Op de groene schrijftafel die voor hem op het bad is geplaatst houd hij met de andere hand nog de verradelijke brief vast, gericht aan citoyen Marat: 'Het volstaa…

Membraneuze glomerulonefritis

Gerard (Gerrit) Dou 7 april 1613, Leiden - 9 februari 1675, Leiden, Nederland Gerard Dou was de zoon van een glasschilder opgeleid tot graveur. Hij werkte in de studio van de jonge Rembrandt. Hoewel hij een enkele keer thema's van Rembrandt 'leende', was hij meer gedetailleerd en nauwgezetter in zijn uitvoering. Zijn scènes in het huiselijk leven van de middenklasse waren ontzettend populair en werden vaak nagebootst. ♦ De waterzuchtige vrouw ♦ Een erg zieke vrouw wordt verzorgd in een Nederlands patriciërshuis terwijl ze gevoed wordt met een lepel en beween…

Lymfkliergezwel (lymfoom), non-Hodgekin

Marinus van Reymerswaele 1490, Reymerswael - 1567, Reymerswael, Zeeland Marinus van Reymerswaele is een van de belangrijkste schilders van de Antwerpse school in de 16de eeuw. Hij adopteerde daarbij de uitstekende schildersstijl van Quinten Massijs en zijn werken zijn dan ook sterk beïnvloed. ♦ De geldwisselaar en zijn vrouw (1539) ♦ Dit schilderij is niet bedoeld, zoals het misschien lijkt, als een louter eenvoudig genretafereeltje. Het is een morele allegorie van de gierigheid. De personen op het schilderij zijn gefascineerd of beter nog gehypnotiseerd door het goud. De vrou…

Difterie (kroep)

Francisco de Goya Y Lucientes 30 maart 1746, Fuendetodos (Zaragoza), Spanje - 16 april 1828, Bordeaux, Frankrijk Goya is een van de meest karakteristieke Spaanse kunstenaars van alle tijden en ook één van de beste Europese schilders en graveurs van de 19de eeuw. Zijn enorme en zeer gevarieerde productie van schilderijen, tekeningen en gravures, waarop veel aspecten van het dagelijkse leven zijn afgebeeld, geven een goede kijk op een periode van politieke en sociale onlusten in Europa tijdens de napoleontische jaren. Hij was een genie en een revolutionair kunstenaar die de artisti…

Otitis media (acute middenoorontsteking)

Pablo Picasso 25 oktober 1881, Malaga, Spanje - 8 april 1973, Mougins, Frankrijk Pablo Picasso's Blauwe periode werd gekenmerkt door triestheid en melancholie, zowel in zijn persoonlijk leven als in de meelijwekkende figuren, die hij op zijn doeken schilderde. Zijn krachtige, creatieve persoonlijkheid bracht hem ertoe van de figuratieve stijl, die in zijn tijd de regel was, om die in te ruilen voor een onafhankelijk en beslist karakter van zijn werk. Er zit in elk geval veel ziel in de schilderijen uit deze blauwe periode. Een van de best bekende is Het zieke kind, ook wel Moeder en kind g…

Mazelen? / Rubeola? (acute virale infectie)

Gabriel Metsu 1629, Leiden - 1667, Amsterdam, Nederland Gabriel Metsu werd geboren in Leiden als zoon van een Vlaamse schilder die naar het noorden was uitgeweken. Hij was een leerling van Gerrit Dou, een schilder van genretafereeltjes en de stichter van de zogenaamde 'fijnschildersschool' , die gekemerkt werd door zijn uitstekende afwerking. ♦ Het zieke kind ♦ Een koortsig kind, een kom pap op een klein tafeltje en een bezorgde moeder. ♦ Diagnose Belangrijkste verschijnselen: Koorts, mazelachtige huituitslag, vasospasmen op aangezicht en benen. Neven verschijnselen: …

Pseudozwangerschap

Jan van Eyck 1390, Maaseik - 19 juli 1441, Brugge, België ♦ Het huwelijk van Giovanni Arnolfi (1434) ♦ Jan van Eyck schilderde en documenteerde hier, in zijn uiterste en realistische en kleurrijke stijl, een gebeurtenis uit het dagelijks leven in de stad: het huwelijk van Giovanni Arnolfi. De man draagt een op een schapulier ( schouderkleed voor leden van de oudere orde) gelijkende mantel van nertsbont en een grote brede hoed. Het is de Italiaanse koopman Arnolfi, die het Lucchese-bedrijf van Marco Guidecom runde in Brugge, de stad waar Jan van Eyck woonde en werkte. Uit docum…

Borstontwikkeling (vertraagd)

Piero di Cosimo 1462, Firenze - 1521, Firenze, Italië ♦ Simonetta Vespucci (1453-1476) ♦ De jonge vrouw op het schilderij van Piero di Cosimo, draagt een elegant gevlochten haartooi, in een stijl van een donna: een complexe schikking van vlechten, gedecoreerd met parels en vervlochten met parelsnoeren. Haar hoge voorhoofd is geschoren volgens de mode die in zwang was in de Italiaanse en Nederlandse aristocratische kringen van het laatste kwart van de 15de eeuw. Er gaat een zekere mistroostigheid uit van de zichzelf herhalende vormen van de avondlijke wolken, waarmee de schilde…

Oogoperatie

Rembrandt Harmensz van Rijn 15 juli 1606, Leiden - 14 oktober 1669, Amsterdam, Nederland ♦ Tobias geneest zijn blinde vader / Tobit and Angel Healing ♦ Tobit, de vader van Tobias, leefde in ballingschap en werd - althans volgens de Bijbel - blind nadat hij kinderen van Israël had begraven. 'Ik kwam midden in de nacht thuis, waste me en legde me tegen de muur van de binnenplaats te slapen. Omdat het zo warm was, liet ik mijn gezicht onbedekt. Maar ik had niet gezien dat er boven mij mussen op de muur zaten. Hun nog warme uitwerpselen vielen in mijn ogen en vormden witte vli…

Hongeroedeem

José Aparicio e Inglada 1770, Alicante - 1838, Madrid, Spanje Patriottische wachters staan de van honger stervende burgers van Madrid bij tijdens de Franse invasie. ♦ Honger in Madrid (Hambre en Madrid), 1818 ♦ Hoewel José Aparicio e Inglada met zijn schilderijen ongetwijfeld didactische en moraliserende bedoelingen had, zijn ze eigenlijk eerder retorisch, theatraal en pluimstrijkerig, wat hun onveranderlijk succes in officiële kringen verklaart. Hij werd overigens zeer populair met zulke patriottische en nationalistische werken als Honger in Madrid. ♦ Diag…

Gigantisme & Acromegalie

Jan van Eyck 1390, Maaseik - 19 juli 1441, Brugge, België ♦ Paneel met de kluizenaars en de pelgrims / Het Lam Gods ♦ De man op dit schilderij is een reus. Hij is minstens één derde groter dan de anderen Het is de heilige Christoffel, die, volgens de legende, pelgrims waaronder ook Christus over de rivier droeg. ♦ Diagnose Belangrijke verschijnselen: grote man, reus. Linker voet is misvormd (paardenvoet of equino varus) en zijn grote teen staat scheef (hallux valgus). Nevenverschijnselen: man Klinische diagnose: reuzengroei (gigantisme), acromegalie, secund…

Progeria

Albrecht Dürer 21 mei 1471, Nürnberg - 6 april 1528, Nürnberg, Duitsland Dit schilderij is het laatste werk wat Dürer maakte. Het getuigt van de nieuwsgierigheid van Dürer om het ongewone te portretteren. ♦ Kind met lange baard (1527) ♦ ♦ Diagnose Belangrijke verschijnselen: juveniel, grijs haar en een baard Nevenverschijnselen: kind met een fijne huidstructuur Klinische verschijnselen: progeria? ♦ Definitie: progeria Premature seniliteit: een ziektebeeld met zowel symptomen van infantilisme als seniliteit. De vroegtijdige veroudering is mogelij…

Rachitische borst

Jusepe de Ribera 1591, Játiva, Valencia - 1652, Napels, Italië Ribera was een leerling van Caravaggio en dat zie je ook in zijn schilderijen, die van een extreem naturalistische aanpak getuigen en ook datzelfde 'duistere' licht vertonen waarmee de krachtige, sculpturale figuren weet neer te zetten. Door op bepaalde delen van het schilderij een fel licht te werpen, trekt hij de aandacht, terwijl hij anderzijds zorgvuldig gekozen elementen weglaat en zijn compositie in simpele schema's opbouwt. Ribera is in de eerste plaats bekend als een van de belangrijkste schilders va…

Platvoet en Spitsvoet

Meester LCZ 1480 - 1505 ♦ Christus staat voor Pilatus ♦ Christus wordt door een brullende massa voor Pilatus gebracht, die hem met een gebaar te kennen geeft: 'Ik heb niets met die man te maken' . Christus is barrevoets terwijl de anderen schoenen dragen. Vooral Pilatus heeft zeer modieze schoenen aan. ♦ Diagnose Belangrijke verschijnselen: rechts naar buiten gekeerde en verkorte voorvoet, platvoet. Nevenverschijnselen: x-teen (halgus vallus) Klinische diagnose: platvoet aan de linkervoet ♦ Definitie: aangeboren verticaal enkelbot Bij deze afwijking is bij de ge…

Kropgezwel (struma)

Rogier van der Weyden 1399, Doornik - 18 juni 1464, Brussel, België ♦ De maagd met het kind (Virgin duran), 1435-1440 ♦ Een evendig kind zit op de schoot van zijn moeder en verkreukelt de bladen van het boek dat zijn moeder aan het lezen is. ♦ Diagnose Belangrijkste verschijnselen: Algemene vergroting van de schildkier. Nevenverschijnselen: Vrouw Klinische diagnose: Kropgezwel (goiter). ♦ Definitie: kropgezwel (struma) De term duidt op een vergroting van de schildklier en impliceert geen verandering van functie of enige byzondere wijziging in het weefsel. ♦ B…

Hazenlip (cheiloschisis) / gespleten gehemelte

Juan de Flandes 1465, België-1519, Valencia,m Spanje Juan de Flandes, een Vlaamse schilder, was actief in Spanje vanaf 1496. Hij kwam er in dienst van koningin Isabella, die hem in 1498 tot hofschilder aanstelde. ♦ De onthoofding van Johannes de Doper uit het Mirafloresretabel ♦ ♦ Diagnose Belangrijkste verschijnselen: Gespleten bovenlip. Nevenverschijnsele: Man, beul. Klinische diagnose: Hazenlip (cheiloschisis); gespleten gehemelte. ♦ Definitie: hazenlip (cheiloschisis Aangeboren abnormaliteit waarbij de bovenlip een kloof of spleet vertoont. Het kan gaan om &eac…

Agenesia Sacrale

Pieter Brueghel de Jonge 1564, Brussel - 1667, Antwerpen, België Pieter Breughel de Jonge was de oudste van 2 zonen, die kort na het overlijden van hun vader, Pieter Breughel, geboren waren. (de vader spelde zijn naam als 'Breughel' tot 1559, daarna als 'Brueghel'. De zonen behielden de 'h' in de spelling van hun namen) De jonge Breughel is ook bekend als de Hellebreughel vanwege zijn voorliefde van kobolden, vuur en groteske figuren. Hij maakte carrière in Antwerpen, waar hij in 1585 meester in de gilde werd. Hij is het best bekend als kopiist van de schild…

Arthrogryposis

Meester van Alkmaar 1490-1510, Alkmaar, Nederland ♦ De hongerigen voeden ♦ Een vrouw staat in de deur van haar woning met een mand met broden die door haar man worden uitgedeeld aan armen en kreupelen. Tussen de hongerigen staat Christus. Op de achtergrond een bedelaar met een luit. Onderdeel van een reeks van zeven schilderijen met voorstellingen van de zeven werken van barmhartigheid. ♦ Diagnose Belangrijkste verschijnselen: Misvormde voet; ernstige klompvoet, verlamde, onbruikbare onderbenen. Ne3venverschijnselen: Oedeem aan de benen, handkrukken. Klinische diagnose: Arthr…

Prepatellaire bursitis

Gaspar de Crayer 1584, Antwerpen-1669, Gent, België De ontmoeting tussen de klassieke Griekse heerser Alexander de Grote en de Griekse filosoof Diogenes was een populair onderwerp in de Italiaanse en Vlaamse barokschilderkunst. Crayer was een leerling van Rubens en ook beïnvloed door van Dyck. ♦ Alexander de Grote en Diogenes (1620) ♦ Toen de wereldheerser Alexander de Grote aan de filosoof Diogenes vroeg wat hij het liefst wilde, antwoordde deze: 'Ga een beetje uit mijn zon staan'. Het contrast tussen de mooie, jonge held en de armoedige oude man, wiens leven een…

Ziekte van Paget

Quinten Metsijs 1465, Leuven - 1530, Antwerpen, België Metsijs werd geboren in Leuven en voltooide zijn leertijd onder invloed van Bouts. We weten niet of hij ook naar Italië reisde om kunst te studeren, zoals dat gebruikelijk was in die tijd. Zijn werk, dat geworteld is in Vlaamse tradities, vertoond echter wel Italiaanse invloeden, in het bijzonder van Leonarda da Vinci. ♦ Groteske oude vrouw ♦ Het schilderij stelt een oude vrouw voor die een rozenknop tussen de vingers houdt. Ze draagt een kleed met laag uitgesneden hals en een hoofddeksel in Italiaanse stijl. Het real…

Osteoartrose / hallux valgus

Jan van Eyck 1390, Maaseik- 19 juli 1441, Gent, België Jan van Eyck was een Vlaamse schilder die de pas ontwikkelde olieverftechniek perfectioneerde. Zijn naturalistische paneelschilderijen, hoofdzakelijk portretten en religieuze onderwerpen, zijn overvloedig bezaaid mer verborgen religieuze symbolen. Zijn meesterwerk is het altaarstuk Het Lam Gods, gemaakt voor de kathedraal van Gent. Volgens sommige is Hubert van Eyck, de broer van Jan, en zou hij het schilderij begonnen zijn. ♦ Paneel van Sint-Jan de Doper uit het Lam Gods ♦ De heilige Johannes de Doper houdt een groot gebe…

Artritis psoriatica

Vincent van Gogh 30 maart 1853, Zundert, Nederland - 27 juli 1890, Auvers-sur-Oise, Frankrijk Van Gogh wordt algemeen beschouwd als de grootste Nederlandse schilder en tekenaar sinds Rembrandt. Hij beïnvloede in sterke mate de stroming van het expressionisme in de moderne kunst. Zijn werk in een periode van amper 10 jaar bij elkaar geschilderd, obsedeert door zijn opvallende kleuren, ruwe borsteling en zijn afgeleide vormen. ♦ La Berceuse ♦ Van Gogh schilderde 5 versies van La Berceuse. Ze tonen Madame Roulin, vrouw van postbode Joseph Roulin, die een touw in haar hand houdt w…

Artritis reumatoïde

Jacob Jordaens 1593, Antwerpen - 1678, Antwerpen, België ♦ De familie van de schilder ♦ Op dit schilderij presenteert Jordaens zichzelf omringd door zijn huisgenoten. De schilder zelf staat rechts, met één voet losjes op het dwarshout van een stoel, terwijl zijn hand steun zoekt op de rugleuning. Met zijn linkerhand houdt hij de hals van de luit vast. Zijn vrouw, elegant gekleed en met grote kraag, is aan de linkerkant afgebeeld. Ze zit op een lage stoel en haar rechterarm omvat losjes een meisje. Het kind houdt een mandje bloemen in haar ene, een appel in de and…

Herpes zoster (gordelroos)

Rembrandt van Rijn 15 juli 1606, leiden - 14 oktober 1669, Amsterdam, Nederland ♦ Rembrandts moeder 1639 ♦ Rembrandt schilderde zijn moeder een jaar voor ze stierf. Ze leunt op een wandelstok en draagt een joodse gebedskap, waarmee ze de profetes Hanna, 84 jaar, voorstelt, zoals beschreven in Lukas 2, 36-38: 'Er is ook een profetes Hanna, dochter van Fanoeël, ui de stam van Aser. Zij is met haar levensdagen ver heen: na haar meisjestijd, heeft zij 7 jaren geleefd met haar man en is sindsdien weduwe, ongeveer 84 jaren.Zij is nooit weggeweest uit het heiligdom, met vastentij…

Reumatische koorts (acute)

Jan Steen 1626, Leiden - 1697, Leiden, Nederland Jan Steen is het best bekend van zijn humoristische genreschilderijen, hartelijke en levendige werken waarin hij het leven afbeeldt als een komedie vol maniertjes. Hij schilderde echter ook scénes van een onberispelijke elegantie. Naast zijn veelzijdigheid, zijn rijkheid aan karaktertekening en zijn vindingrijkheid inzake compositie, is Steen ook byzonder vanwege zijn vaardigheid als colorist. De manier waarop hij , zalmrood, roze, bleekgeel en blauwgroen neerzet is heel byzonder. Zieke vrouw Een oudere dokter voelt de pols van een jonge …

Bof (parotitis)

Pedro Machuca 1490, Toledo - 1550, Granada, Spanje In een maniëristische stijl penseelt de in Italië opgeleide Machuca deze kruisafneming bij maanlicht met heldere kleuraccenten en verassende details. Zo staat er vooraan rechts een ziek jongetje met een verband om zijn hoofd. ♦ De kruisafneming, 1547 ♦ ♦ Diagnose Belangrijkste verschijnselen: Gezwollen linker wang, ondersteunend verband met katoen, wol en zalf; pijngrimas, ingevallen neus, groot voorhoofd. Nevenverschijnselen: Kleine jongen. Klinische diagnose: Parotitis epidemica, bof. ♦ Definitie: bof Een ac…

Syfilis (harde 'sjanker')

Piedro Longhi 5 november 1701, Venetië - 8 mei 1785, Venetië, Italië Piedro Longhi is een Italiaanse genreschilder die zijn scènes weergeeft als op een theatherpodium, mogelijk omdat hij een goede vriend was van toneelschrijver Carlo Goldoni. ♦ De apotheker ♦ Een jonge vrouw wordt plaatselijk behandeld door een apotheker in een typisch 18de-eeuwse apotheek. Flessen, potten, glazen met reagentia, mortieren en dozen vullen de kamer. Een assistent schrijft een voorschrift; twee mensen staan te wachten tot ze bediend zullen worden en en jonge assistent is een midd…

Griepepidemie 1858

Honoré-Victorien Daumier 26 februari 1808, Marseille - 11 februari 1879, Valmondois, Frankrijk Honoré Daumier is Frankrijks grootste karikaturist en politieke en sociale satirist. Hij maakte tijdens zijn carrière zo'n 5000 lithografieën, 300 schilderijen, 800 tekeningen, 1000 houtsneden en 50 sculpturen. ♦ Omnibus tijdens een griepepidemie (1858) ♦ ♦ Diagnose: Belangrijke verschijnselen: Prikkelhoest bij oud en jong, neusloop, rillen. Nevenverschinselen: Drukbevolkte plek, slapte, hoofdpijn, warme kleding. Klinische diagnose: Influenza (griep), e…

Polio

18de dynastie, Egypte (ca 1400 v.Chr.) Deze Egyptische wandschildering van omstreeks 1400 v.Chr. beeldt de arme deurwachter Ruma af die de offergave naar de godin Ishtar brengt om hem te genezen van zijn kreupelheid. ♦ Geschilderde stèle van de deurwachter Ruma ♦ ♦ Diagnose: Belangrijkste verschijnselen: weggekwijnde spieren, verkort rechterbeen, samengetrokken achillespees Nevenverschijnselen: jonge man, gebruikt lange stok Klinische diagnose: acute voorste poliomyelitis ♦ Definitie: acute voorste poliomyelitis Een virale ontsteking van de voorst knobbels van de…

Tuberculose long

Edvard Munch 12 dec 1863, Løten – 23 jan 1944, Oslo, Noorwegen Of Munch nu landschappen, portretten, mythologische onderwerpen of arbeiders terugkerend van hun werk schilderde of zijn kleuren nu donker of licht waren, zijn werk drukt altijd angst, dood en liefde uit. ♦ Het zieke kind (1885) ♦ ♦ Diagnose: Belangrijkste verschijnselen: Uitgeputte puber, bleek gelaat, starende blik Nevenverschijnselen: Meisje van 15 jaar, hopeloze moeder, familiegeschiedenis van tuberculose Klinische diagnose: Tering (ftisis), eindstadium (long-)tuberculose ♦ Definitie: ftisis…

Osteomyelitis

Giovanni Battista Crespi, genaamd Il Cerano 1557, Novara - 23 oktober 1632 , Milaan, Italië ♦ Schilderij uit de serie Mirakels van de heilige Carolus Borromeus ♦ De heilige Carolus Borromeus (1538-1584) was in 1560 tot kardinaal-aartsbisschop van Milaan benoemd door zijn oom, de nieuw verkozen paus Pius IV. Hij oefende die functie uit tot zijn dood in 1584. Carolus was een van de grote hervormers van de kerk. Hij diende bij het concilie van Trente en werkte daarna in zijn diocees de hervormingen uit die dit concilie gevraagd had. Hij zette zich onvermoeibaar in voor de armen, …

Pseudohermafroditisme

Jusepe de Ribera 1591, Játiva, Valencia - 1652, Napels, Italië ♦ Magdelena Ventura, de vrouw met de baard ♦ Het schilderij van de vrouw met de baard, Magdelena Ventura, met haar man en kind, werd bij Jusepe de Ribera besteld in 1631 door Ferdinand II, 3de hertog van Alcala en onderkoning van Napels. Op het schilderij staat een inscriptie met volgende tekst: Magdelena Ventura, het grote wonder van de natuur, uit de stad Accumole in Midden-Italië, oud 52 jaar ♦ Diagnose: Belangrijkste verschijnselen: lange baard, teruglopende haarlijn, kaal voorhoofd Nevenversc…

Builenpest

Titiaan (Tiziano Gregorio Vecello) 1490, Pieve di Cadore - 27 augustus 1576, Venetië, Italië Toen de zwarte pest in Venetië woedde, werkte Titiaan in Padua aan fresco’s voor de Scuolo del Santo over het levensverhaal van de heilige Antonius. Titiaan, een van de belangrijkste meesters van de Italiaanse renaissance en leerling van Bellini, werkte samen met Giorgione. Dit vroege werk werd eerst aan Giorgione toegeschreven, maar wordt nu beschouwd als een werk dat Titiaan kort voor de dood van Giorgione schilderde. ♦ De heilige Maagd, de heilige Antonius en de heilige Ro…

Neurofibromatose

Vincent van Gogh 30-3-1853, Zundert, Ned - 27-7-1890, Auvers-sur-Oise, Frankrijk ♦ De eenoog met gezwollen gezicht ♦ Portret van een man met één oog. De eenoog met het gezwollen gezicht (1888), is gemaakt toen van Gogh was opgenomen in een instelling voor geestesziekten. ♦ Diagnose: Belangrijkste verschijnselen: gezwollen linker bovenste ooglid, wat de wenkbrauw omhoog duwt en het oog dicht ♦ Klinische diagnose: neurofibromatose, ziekte van Recklinghausen ♦ Definitie: neurofibromatose De ziekte wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van gezwellen (neu…